Энэ мэдээ хуучирсан буюу 2023-02-21 нд нийтлэгдсэн байна.

Түүх үнэн байх хэрэгтэй

2/ 21/ 2023    8 цаг 47 минут

 Өнөөгийн Монгол Улсын тусгаар тогтнолоо сэргээн мандуулсан өдөр бол 12 дугаар сарын 29 билээ.

Жил бүр энэ өдрийг 2011 оноос хойш УИХ-ын шийдвэрээр тэмдэглэж байгаа. Харин утга учирыг бол сайн ойлгоогүй л яваад байж магад шүү.

1911 оны 12 дугаар сарын 29-ний өдөр Манжийн эрхшээлээс гарч, төр улс, тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхагласан өдөр мөн юм. Дэлхий дахинд Монгол нэртэй улс дахин сэргэн мандсан өдөр. Их Эзэн Чингис хааны байгуулсан Их Монгол Улсын гал голомт сэргэн мандсан гэж ойлгож болно. Уг нь бид бол Монгол Улсынхаа гал голомтыг сахин хамгаалагч, эзэд нь юм. Харин бид эзэн шиг байж чадахгүй, тусгаар тогтнолынхоо утга учрыг сайтар ойлгож мэдэхгүй байгаа учраас түүнийгээ хайрлах, хамгаалах чадваргүй болтлоо дор орсон байна.

 Тусгаар тогтнол бол монгол үндэстний хувьд эрх чөлөө юм. Монгол хүн бүрийн хувьд эрх чөлөө юм. Тиймээс л биднийг хилийн чанад дахь монголчууд Дархан Монгол хэмээн харж, хүндэлж байдаг юм билээ. Дархан Монголын эзэд даржин эзэн байж боломгүй байгаа юм.

Ядаж л сэтгэлээрээ цатгалан, эрх чөлөө бялхаж байгаагаа мэдэрч, монгол хүн, монгол үндэстний эд эс нь гэдгээ ухамсартайгаар ойлгох явдал нэн чухал байна.

 Үндэсний түүх бол тусгаар тогтнолын баталгаа юм. Монголын үндэсний түүх бол Монгол Улсын тусгаар тогтнолын баталгаа юм. Агуу баялаг түүх олон зуун жилийн турш биднийг өнөөгийн өндөрлөгт хүргэж ирсэн. Өөрөөр хэлбэл түүх бол үндэсний ой санамж нь. Ой санамжаа алдвал бид хэнч биш болно. Хэн ч биш болбол тусгаар тогтнол үгүй болно.

Ээдрээ нугачаатай олон зуун жилийн замыг туулахдаа түүх монголчуудыг чиглүүлж, оршин байхын утга учир, үндэс суурь болж байв. Эргэн тойрон улс гүрнүүд, ард түмнүүдийн тархинд монгол үндэстний оршихуй, тусгаар тогтносон байдлыг хүлээн зөвшөөрөх үндэс болсон юм.

 Тиймээс түүх бол үнэн байх хэрэгтэй. Өнөөгийн бидний байгаа царай бол түүхээ мушгин гуйвуулж, хүнээр зохиолгож, тархиа угаалгаж, ой санамжаа алдсанаас үүдэлтэй. Монгол үндэстнийг мөхөөсөн ч байж мэднэ шүү.

 Хэдийгээр Эзэн Чингисийн байгуулсан Их Монгол Улс, болон түүний дараах үеийн баатарлаг түүхийг монголчуудад дарлагдаж байсан улсууд бичиж, Эзэн хааныг маань дэлхий дахинд харгис, дарангуйлагч мэтээр ойлголт түгээж чадсан ч даравч далдайна гэгчээр түүхэн үнэн цагийн явцад ил болж, Чингис хааны нэрийг сонсоогүй, дуулаагүй хүмүн бээр энэ дэлхийд нэгэхээн ч үгүй гэхэд болно.

Ази, Европ, Африк гээд бүхий л тивийн улс орнуудын ерөнхий боловсролын сургуулийн дэлхийн түүхийн сурах бичигт Эзэн Чингис хааны нэр орсон бий. Харин тэр бүхэнд Эзэн хааны нэрийг сайнаар дурьдсан гэвэл эндүүрэл болно. Учир нь Чингис хаан болон түүний үр хойчид захирагдаж, ивээл нөлөөнд нь орж байсан улс гүрнүүд ихэвчлэн тэр үеийн түүхийг бичсэн юм. Харин өнөөгийн монголчууд тэр түүхээс эрээвэр цоохор зарим нэгэн хэсгүүдийг хуулбарлан авч, үзэл санааг нь даган дуурахыг оролдож байгаа болно.

Эзэнт гүрний талаарх Монголын түүхийн судалгаа Монгол Улсад илүү гүнзгийрэх хэрэгтэй нь хэн бүхэнд ойлгомжтой ч түүнийг барьж авч, бүхий л амьдралаа зөвхөн үүнд зориулан тууштай явах судлаачид бараг л үгүй шахам байна даа. Төрөөс энэ талаар илүү нарийн бодлого баримталвал зохистой. Үнэндээ социализмын үеийн бүтцээ хадгалсан шинжлэх ухааны академийг хараад суувал дорвитой үр дүн гарахгүй дээ.

 Учир нь бидний сэтгэлгээ өөрчлөгдөхгүй байна. Үндэстэн сэрж, өөрийгээ танихгүй байна. Монголчууд өөрийн үнэт зүйлсээ танихгүй болтлоо өөрчлөгдсөн байна. Энэ бол социализмын үеийн маш тодорхой үр дагавар. Үүнийг арилгах талаар зоримог шийдэмгий алхам хийхгүй бол агуу түүхтэй монгол үндэстэн мөхөж мэднэ шүү.

 Гэтэл энэ цагийн үеийн нөхцөл байдалд таалагдахын тулд улс төрчид голдуу хүмүүс үнэт зүйлс гэсэн сайхан үгийг авч хэрэглэн бидний тархийг дахиад л угааж, өчүүхэн атгаг зорилгодоо ашиглаж байна.

Харин монголчууд бид ч хууртаж ханахгүй, гэнэн хүүхэд мэт даган хөөрч, ээдээ одоо л биднийгээ аварч хайрлах нь хэмээн сохроор итгэх юм.

 Хэрэв үнэхээр монгол үндэсний бахархал, үндэсний үнэт зүйлсийг анхаарч байгаа юм бол яагаад монгол хүмүүс монгол болохгүй, монгол хүмүүс төрсөн нутгаасаа дүрвэж, монгол хүн монгол газар нутаг дээрээ дорд үзэгдэн, харь хүмүүсийг шүтнэ вэ?

 Тодорхой жишээ хэлье.

Олон улсын Чингис судлалын холбоо байгуулж, тэргүүнээр нь орос хүн тавьлаа.

Одон Чингис хааны нэртэй эрхэм дээд шагналаа америк хүнд өгч байна.

Олон Улсын Чингис хаан судлалын эрдмийн зөвлөлийн даргаар нь химич хүн тавьж байх жишээтэй. Бид өөрчлөгдсөн байна уу? Өөрсдөө нэг тунгаан бодоод үзээрэй.

 Чингис хаан бол түүхэн хүн, үлгэр домгийн баатар биш. Тиймээс Эзэн Чингис хааны түүх цадиг, байгуулсан Их Монгол Улс, Эзэнт гүрний түүхийг түүхчид л судалж, бодит үнэн түүхийг үнэлэн цэгнэж, цадиг түүхийн хуудаснаа толилуулах нь гарцаагүй үнэн билээ. Харин Монголын төрд түүхчдэд анхаарал тавихгүй, арай л ад үзэхгүй байгаа нь их юм гэж бодож байх шиг санагдана.

Хэрэв агуу түүхтэй монгол үндэстэн өөрийнх нь үндэсний эх түүх, соёлоо үнэн магадаар нь таньж мэдүүлэхийг чин үнэнээр хүсэх аваас хэдхэн тооны түүхчдээ анхаарах хэрэгтэй байхаа.

Эс тэгвээс цөөн тоотой түүхчид нь өөр хоорондоо аягатай будаагаа булаацалдах маягтай байдалд орж, эх түүхийн үнэнийг тодруулах эрхэм зорилгоо ч умартацгаах биз.

 Үе үеийн Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд, Засгийн газар, Боловсрол, шинжлэх ухааны сайд, Соёлын сайд нарын хийсэн ажлыг зөвхөн монголчуудад үндэсний түүх, соёлоо судлах, дээдлэх, таниулах, ойлгуулах талаар юу хийснээр нь дүгнэж болмоор. Төсвийнхээ хэдэн хувийг үүнд зарцуулж, ямар үр дүнд хүрэв? гэдгээр нь хийсэн ажил, хэлсэн үгийг нь цэгнэдэг бол сайнсан.

 Гэхдээ дунд болон түүнээс дээш насныхан бид бол юу ч хийсэн өөрчлөгдөхгүй болсон байна лээ шүү. Тиймээс төсөв мөнгөө энэ насныханы сэтгэл зүйг өөрчлөхөд тийм их мөнгө зараад ч нэмэр болохгүй байх. Харин Монголын нэг том асуудал бол монгол биш сэтгэлгээтэй болсон аав ээжээс нь үр хүүхдүүдийг нь хамгаалах, мөн тийм сэтгэлгээтэй багш нараас сурагч, оюутнуудаа хамгаалах, за бас ТВ олон нийтийн элдэв хэрэгслээр гарч буй социализмын үеийн үзэл суртлын кино, уран зохиол зэргээс үр хүүхдүүдээ хамгаалахад мөнгө төгрөг, оюун ухаанаа чилээвэл сайн гэж бодно.

Засаг төрийн хамгийн түрүүнд анхаарч, хамгийн их төсвийн мөнгийг зарах учиртай хэсэг бол монголын ирээдүй болсон үр хүүхдүүд юм. Тэдний өсөж бойжих орчин, сурч төлөвших сургалтын хөтөлбөр, заах багш гээд тэр бүхэнд илүү их мөнгө зарвал Монголын үндэстэний ирээдүй гэрэл гэгээтэй байх болно. 

Түүхийн ном ямар уншвал дээр вэ?

Монгол хүн бичсэн тул Ванчинбалын Инжинашийн Хөх судар, Амар сайдын Монголын товч түүх зэргийг анхны эхээр нь уншиж, айл бүр хадгалж, хүүхэд бүр үг өгүүлбэрээс нь мэдэж байвал зохилтой. Монголын эх түүх нэртэй 6 боть зохиолыг тухайн үед бичигдсэн монгол бичгийн эхийн хуулбартайгаар кирилл үсэгт буулган хэвлүүлсэн байгаа. Энд Амар гуайн бичсэн Монголын товч түүх, Ишдоржийн Монголын хураангүй түүх, Б.Буянчуулганы Манж Монгол холбогдсон түүхт байдал, Магсар хурцын бичсэн Монгол Улсын шинэ түүх, Л.Дэндэв Монголын түүх зэрэг бүтээлүүд орсон байгаа.

Дэлхийн эрдэмтдийн бүтээл олон байгаа, Австралийн монголч эрдэмтэн Игорь дэ Рахивилцийн Монгол нууц товчоо судалгааны бүтээл 30 жилийн судалгааны үр дүн гэдэг, Оросын эрдэмтэн Василий Бартольдын бүтээл сайн гэж бодно. Бартольд бол XIX зууны сүүлч XX зууны эхээр Монголын эзэнт гүрний түүхийг дэлхий дахины сонорт дахин хүргэх эхлэл, үзэл санааг тавьсан хүн байх гэж бодно. Харин түүний үзэл санааг тэр үеийн болон дараах үеийн эрдэмтэд муугаар хэлбэл хулгайлсан, сайнаар хэлбэл түгээж хөгжүүлсэн хэмээн бодно.

 Түүх эрхэм үнэт зүйлс тул монгол хүн бүр мэдэх хэрэгтэй. Түүхээ мэддэг хүн эх орноо худалддаггүй, түүхээ мэдэж өсөж бойжсон хүн эх орныхоо эсрэг зүйл хийдэггүй гэдэг. Энэ бол үндэстэн улс байхын утга учир мөн.

Монгол Улсын Төрийн шагналт, Түүхийн шинжлэх ухааны доктор, профессор Оохнойн Батсайхан

 

 

 

 

 

6


Сэтгэгдэл (6)

⚠ Анхаар!
Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.



202.9.46.157зочин   • 8 сарын 11. 9 цаг 40 минут

энэ хүний бичвэр уг нь уншууртай сонин, санаа авмаар ч юм байдаг.. Гэхдээ Элбэгдоржийн заавраар хуурамч түүх шинээр эхлэн бичиж байгаа хүн байх гэж хардах сэтгэл төрүүлдэг. Агуу эрдэмтдээ бичээгүй, бас хятадад түүхээ худалдсан Чулууныг чимээгүй орхиод, богдыг Чингис хаантай эн тэнцүү болгоод г.м юм юм бас байнаа

66.181.161.145Эрхэм хүмүүн   • 5 сарын 7. 8 цаг 43 минут

О.Батсайхан бол түүхийг 90 оны ардчилсан хувьсгал хилцэж явсан хэдэн хүнны аман яриа сургаар,хэт үндэсхэрэг үзлийг дэвэргэж түүх тайлбарладаг түүхий түүхч шүү....Ийм болхоор түүний үг хуудуутай....90 оноос өмнөх юм бүгд буруу байсан худлаа байсан ер нь энэ үед дарангуйлал л оршиж байсан гэж цуурдаг хэт үгүйсгэгч үзэлтэй төдийгүй Элбэгдорж хужаагийн хурлийзийн бодлоор явдаг хуурач түүхч мөн.

202.55.188.89Батсайхан   • 4 сарын 11. 18 цаг 03 минут

Түүх түүхээрээ үлдэх нь чухал. Таны бичсэнийг хүндэтгэн хүлээн авч шимтэн уншив. Өнөөгийн залуус хүүхэд багчуулд түүхийг үнэг зөвөөр нь заамаар бна. Энд Рёнчин абугай их хүн Ц.Дамдинсүрэн багш түүхийн ухааны эрдэмт мэргэдийн талаар таны дүгнэлт дутуудавуу та орхигдуулавуу. Бодно биз гэхдээ түүхээ урагш гаргаж зарсан гэгдэх түүхий түүхч Чулуун гээчийг яахсан бол .

202.21.107.18Ddavaa   • 4 сарын 10. 20 цаг 47 минут

Tuuhiig are tumen buteedeg Holboonii terguun mongol hun baih yostoi, zuvleliin terguun tuuhch hun baih yostoi gej yavtsuurah hereggui deeolonulsiin holboo yum bol Olson Ulsan ner hundred hun udidah ajillaach uragshtai bus uuEeriin China SHU d-r boltloo sudalgaandaa ogt hundeegui mongol emegtein davuu baidliig todotgoson amerik erdemtend yuu daa ataarhana ve?

202.179.21.220Зочин   • 2 сарын 21. 7 цаг 25 минут

Ytgaaraa tyynd Eba gy Do Ji san gyai toriin soerxol xyrteesen biz 11 oniig yarij baival ard ard ni 1919 on zaaval garch irne ooroor xelbel Xyatadad ezlegsen tyyx xeveer yldex bolno yxaantai baitcgaaya

202.179.21.220Зочин   • 2 сарын 21. 7 цаг 20 минут

Ene ix uruusgul bodoltoi xyn bolj ongorson tyyxiig oorchilj uzelf bodloor tailbarlaj boloxgyi tyyx tyyxeeree l bx eostoi11 onii tysgaar togtnoliig xen ch ygyisgexgyi. Gexdee 1919 ond ter baigyylsan dyndad yls tcergiin xycheer ezelj ystgasan Bogd xaaniig Da jyntanii xurugt morgyylsen.Ingeed baixgvi bolson ylsiig 1921 ond ergyylj bii bolgoson sergeesen Bolj ongorson tyyxiig ter ni ilyy ter ni myy zyil meteer bichij tolgoi ergyylex gedgee bolix xeregtei. Oroonii ovogtiin tailbar ardchilsan gex noxdyyded yls tur xiixed xereg boldog uym yy Ene ch y



ШИНЭ МЭДЭЭ

Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон 83 зөрчил бүртгэгджээ6 цаг 16 минутын өмнөШадар Сайд С.Амарсайхан ОХУ-ын Онцгой байдлын сайд А.В.Куренковыг хүлээн авч уулзлаа6 цаг 45 минутын өмнөСэрэмжлүүлэг: 33 настай эмэгтэй бага насны 3 хүүхдийн хамт угаартаж нас баржээ7 цаг 8 минутын өмнөНийслэлийн хөгжлийн 2024 оны төлөвлөгөөний эхний хэлэлцүүлгийг хийлээ7 цаг 14 минутын өмнөБоомтуудын 9, 10 дугаар саруудад ажиллах болон түр хаах цагийн ХУВААРЬ8 цаг 12 минутын өмнөТ.Аюурсайхан, Б.Ганхуяг нарын 11 хүнд холбогдох хэргийн гэм буруугийн шүүх хурал маргааш болно8 цаг 30 минутын өмнөНүүрсний хулгайн хэрэгт шалгагдах явцдаа оргон зайлсан гэх Д.Наранхүүг АТГ-аас саатуулан шалгаж байна8 цаг 47 минутын өмнөМ.Бадарчийн барилдах эрхийг 4 жилээр хасах санал хүргүүлжээ9 цаг 2 минутын өмнө Испанийн эрх баригчид Шакираг татварын хэрэгт буруутгаж байна9 цаг 3 минутын өмнөЖҮДО: ОУХМ Б.Гончигсүрэн мөнгөн медаль хүртлээ9 цаг 37 минутын өмнөЖҮДО: А.Адьяасүрэн хүрэл медаль хүртлээ9 цаг 44 минутын өмнөЗам даваанд халтиргаа гулгаа үүсэж хөдөлгөөнд саад учирч байна9 цаг 59 минутын өмнөМонгол Улсад телевиз үүсэж хөгжсөн түүх9 сар 27. 9:04Монгол Улсын хөгжлийн түншүүд сэргээгдэх эрчим хүчний салбарт хамтран ажиллах саналтай байна9 сар 27. 8:52Хар тэнгисийн флотын "нас барсан" командлагч Оросын БХЯ-ны коллегийн  хуралд оролцов 9 сар 27. 8:50Вагнерын Беларусь дахь "аялан тоглолт" өндөрлөж байна9 сар 27. 7:30Экспортыг хориглосон ч ОХУ-д бензин шатахууны биржийн үнэ дахин өсөв9 сар 27. 7:25Цаг агаар: Завханы нутгаар их цас орно9 сар 27. 7:00Хотын дарга Д.Сумъяабазар гурваас уруудсан дүн авч, “Түгжрэл”-ийн сайдтай хамт “таалагддаггүй”, “сонгохгүй” жагсаалтад оров9 сар 27. 6:53Зурхай: Үс засуулахад аз жаргал ирэх маш сайн9 сар 27. 6:45БНСУ-тай соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийн салбарт хамтын ажиллагааг эхлүүллээ9 сар 26. 17:53"Гүйцэтгэлийн үнэлгээний үр дүнгээр багш нарын 52 хувь нь урамшуулал авна"9 сар 26. 17:51ЗАР: Шинэ алтай хотхонд 55.18 мкв 2 өрөө орон сууц худалдана9 сар 26. 17:30Ирэх сарын 1-нээс сайжруулсан шахмал түлшний 650 цэг ажиллана9 сар 26. 16:57Монгол Улсын 2024 оны төсвийн төслийг УИХ-д өргөн барина9 сар 26. 16:10Л.Энх-Амгалан: Монголын багш нарын үйлдвэрчний эвлэл бол төрийн бус байгууллага. Засгийн газартай хэлэлцээрт ордог байгууллага биш9 сар 26. 15:54НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөлөөс гаргасан зөвлөмжүүдийг хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төлөвлөгөөг баталлаа9 сар 26. 15:35ЗГ: Ажил гүйцэтгээгүй гүйцэтгэгчтэй байгуулсан гэрээний гүйцэтгэлийг дүгнэж, гэрээг цуцална9 сар 26. 15:32Өчигдөр 106 иргэн эрүүлжүүлэх байранд хоножээ9 сар 26. 14:59Б.Батбаатарыг ИЗНН-ын даргаар бүртгэхээс татгалзаж өгнө үү гэх гомдол ирүүлжээ9 сар 26. 14:27Жүдо: О.Хүслэн хүрэл медалийн төлөө барилдахаар боллоо9 сар 26. 13:43С.Эрдэнэбат: Цалин хөлсийг ойрын хугацаанд 50 хувиар нэмэгдүүлэх нэн шаардлагатай байна9 сар 26. 13:37П.Сайнзориг: Б.Бадарч допинг хэрэглэсэн нь нотлогдож, батлагдаж байгаа учир асуудлыг хуулийн хүрээнд ярина9 сар 26. 13:28Цоохор ирвэс айлын хотонд орж мал барьжээ9 сар 26. 13:15Жүдо: Б.Гончигсүрэн алтан медалийн төлөө барилдана9 сар 26. 13:06Тархины саатай хүүхдийн ризотоми мэс заслыг нутагшуулахад Японы эмч нартай хамтран ажиллалаа9 сар 26. 12:48ШШГЕГ-ынхан "Цагаан захтнууд"-ын орыг дэвсэж өгөхөө хэзээ болих вэ...9 сар 26. 12:36Т.Мөнхсайхан: Жил ирэх тусам согтууруулах ундааны градусыг бууруулах бодлого барьж байгаа9 сар 26. 12:22Жүдо: Б.Гончигсүрэн хагас шигшээд шалгарлаа9 сар 26. 11:56Төмс хураалт 39.8 хувьтай байна9 сар 26. 11:54
 Facebook Twitter Youtube