XVIII-XX зууны үеийн Алтайн урианхайн хошуу1754 онд Чин улсын цэрэг Алтайн урианхайчуудыг 2 замаар дайлан орж дагуулан авч харуулын дотогш нүүлгэн Тэс, Ойгоны газар тохинуулан суулгажээ. Тэднийг дагуулан авсан хотогойдын бэйл Чингүнжавт жүн вангийн хэргэм хүртээж тэдгээр шинэ дагасан урианхайг захируулжээ. 1756 онд Чингүнжав Чин улсын эсрэг бослого гаргасан тул Алтайн урианхайг түүний мэдлээс гаргаж тэдний зайсан Чадаг, Чулуун нарт дотоод сайд, мэйрэн зангийн хэргэм хүртээж, Чадагт урианхай долоон хошууг захирах бүгдийн даргын тамга шийтгэн олгожээ. 1757 онд Орхоноос Улаангомд нүүлгээд байсан хойдын ардыг хядаж устгасан тул урианхайг Улаангомд шилжүүлэн суулгав. 1758 онд дөрвөд нарыг Улаангомд шилжүүлэн суулгаж, урианхайг Ховдод суулгав. 1759 онд дөрвөдийн хуучин нутаг Эрчист урианхайг нүүлгэж Алтайн нурууны ар, өврөөр суулгах болжээ. 1762 онд тэдний долоон хошууг баруун, зүүн хоёр гар хувааж, Чадагт зүүн гарыг ерөнхийлөн захирах бүгдийн даргын тамга олгов. Чадаг Чин улсын төрд үнэнчээр зүтгэсэн тул түүний угсааг үе улиран бүгдийн даргад тохоон томилох болжээ. Тус хошууны нутаг нь хойд талдаа Ховд голын хойд хөвөө хүртэл баруун урагш Алтайн нурууг давж одоогийн БНХАУ-ын Синьцзян-Уйгурын өөртөө засах орны Алтай аймгийн нутагт хүрч байв. Монгол улс Манж Чин улсаас салж төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээхэд тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар орсон тул Богд хаанаас бүгдийн дарга Эрхшунуд үе улиран Итгэмжит засаг цол, улсад туслагч гүнгийн хэргэм хүртээж харьяат ардыг засаг хошуу болгон Дөрвөдийн Үнэн зоригт хан аймагт харьяалуулав. Монгол улс баруун хязгаарыг чөлөөлөх байлдааны ажиллагаа сунжирч, Оросын зуучилснаар хоёр тал эзэлсэн газраараа гал зогсоох шугам байгуулсан нь тус хошууны нутгийг Алтайн нурууны оргилоор хоёр хуваахад хүргэж, өвөр тал нь Дундад Иргэн Улсад харьяалагдах болов. 1927 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг шинээр зохион байгуулсан Алтай хан уулын зүүн хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус, Сагсай сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Бүгдийн дарга нарын үе залгамжлал
|
Чадаг |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1756-1767 |
|
Дасхал |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1767-1770 |
|
Уртнасан |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1770-1789 |
|
Буяндэлэг |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1789-1838 |
|
Дармабазар |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1838-1858 |
|
Баярмагнай |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1858-1870 |
|
Батмагнай |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1870-1884 |
|
Балжинням |
Бүгдийн дарга, сул сайд |
1884-1886 |
|
Эрхшуну |
Бүгдийн дарга, засаг, улсад туслагч гүн |
1886-1913 |
|
Галсанжав |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1913-1914 |
|
Нацагдорж |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1914-1923 |
Ашигласан ном зохиол
- Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
- Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
- Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
- На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.
Түүхэн товчоон: Мянга есөн зуун хорин дөрвөн оны Зөвлөлт-Хятадын хэлэлцээр
Түүхэн товчоон: Эрдэнэ засгийн хошуу (Сайн ноёны аймаг)
Түүхэн товчоон: Улаанбутангийн тулалдаан
Түүхэн товчоон:Юйшитай (御史臺) (яам)
Ц.Элбэгдорж: Намайг Засгийн тэргүүн, ажил хариуцсан цагдаагийн дүрэмт хувцастай албан хаагч биечлэн гүтгэлээ
Ц.Элбэгдорж, П.Цагаан нарын "13 сая долларыг сонгуульд ашиглахаар бичилцсэн" viber чат ил боллоо
"Ажнай" хурууны үзүүр төдийгээр л Л.Оюун-Эрдэнийн шүгэлийг...4 сар 25. 7:41
Төсвийн төлөвлөлтийг хүчлэхийн муухай үр дагавар4 сар 25. 7:26
Сурах бичигт сул тал бий юү?4 сар 25. 7:13
С.Амарсайхан: Өндөр барилгад гарсан галыг унтраах машин ойрын хугацаанд авна4 сар 25. 7:11
Өмнөговь аймгийн Засаг даргын нөөц санг Р.Сэддорж өөрийн хувийн сан гэж "андуурчээ"4 сар 25. 7:10
Тэмбүүгийн өвчлөл 154 тохиолдлоор өсчээ4 сар 25. 7:09
Д.Амартүвшин: Эрх мэдэл хэт төвлөрчихсөн Ардын намын эсрэг Ардчилсан намтай хамтарч орохоос өөр сонголт байсангүй4 сар 25. 7:07
Ч.Өнөржаргал: Нийгмийн даатгал, нэмэлт даатгал хоёр тусдаа ойлголт4 сар 25. 7:02
Улаанбаатарт +4...+6 градус дулаан байна4 сар 25. 7:00
Баялгийн хуваарилалтыг хуулиар зохицуулдаг боллоо4 сар 25. 6:57
Зурхай: Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал өнгө зүс доройтно4 сар 25. 6:51
П.Цагааны "Ачит ихт" компанийн 34 хувийг "Эрдэнэт үйлдвэр" эзэмшинэ4 сар 24. 14:02
Засгийн газар "Шинэ хоршоо хөдөлгөөн" өрнүүлэх тухай төслийг хэлэлцэж байна4 сар 24. 10:32
Олон Улсын Ардчиллын Холбооны ТОГТООЛ – II4 сар 24. 9:34
"Ажнай" хурууны үзүүр төдийгээр л Л.Оюун-Эрдэнийн шүгэлийг...4 сар 24. 9:28
Эдийн засагч Б.Лакшми: Ардчиллын арал гэж сурталчилдаг Монголын төр бизнесүүддээ халдаж, хоёр хөршөөсөө ялгарахааргүй болчихлоо4 сар 24. 9:26
Өнөөдөр морь өдөр4 сар 24. 8:52
"Энэ жил Орбит, Тахилт, Найрамдал, Баянхошууны замыг бүхэлд нь засварлана" гэв4 сар 24. 8:50
Үндэсний аудитын газарт 25 бие даагч мөрийн хөтөлбөрөө хүргүүлжээ4 сар 24. 7:29
“Алтаргана” наадам Булган аймагт болно4 сар 24. 7:27
Ёс зүйн ДЕЛО: Ц.Цэрэнпунцаг Банкны хуулийн төсөл “шахаж”, Б.Лхагвасүрэн Банкны салбарыг ерөнхийлөн мөлхүүлсээр…4 сар 24. 7:25
Улаанбаатарт 6 хэм дулаан байна4 сар 24. 7:24
Эсрэг, тэсрэг байр суурь: Н.Алтанхуяг, Д.Цогтбаатар4 сар 24. 7:23
Нэр дэвшигчдийн “хар зураг” генсекүүдийн ширээн дээр өрөгдөөд эхэлсэн үү4 сар 24. 7:22
С.Зоригтой хамгийн сүүлд ресторанд уулзсан хүмүүс ам нээгээд эхэллээ4 сар 24. 7:21
Оюутнуудын дундах "хал цэргийн дэг"4 сар 24. 7:20
Хүүхэд залуучуудын театр “Хайрыг хайрла” жүжгээр дахин хөшгөө нээнэ4 сар 23. 13:09
Өнөөдөр: Монгол бөхөнгийн өдөр4 сар 23. 12:30
Их Британи Украинд 570 сая еврогийн тусламж үзүүлэхээ амлав4 сар 23. 12:20
О.Батнайрамдал баруун бүсэд ялагдахаар байгаа тул тойрог хайж эхэлжээ4 сар 23. 11:27
И.Мөнхжаргал: Эрх баригчид зөвхөн ялахын төлөө Үндэсний эв нэгдлийг уландаа гишгэж болохгүй4 сар 23. 10:15
АЖНАЙГ АЖИХАД: Амны цавчаачдын толгойлгогч "АЖНАЙ"4 сар 23. 9:43
Монголын баячууд улстөрчдөд дарлуулж байхдаа таарсан увайгүй л дээ4 сар 23. 9:41
“Миний дайсны дайсан бол миний найз”4 сар 23. 7:49
Хуулийн сайд асны “шүгэл үлээсэн” дээрэмчин нь “Цагаан Шонхор”-ын Ч.Энхтайван байв4 сар 23. 7:18
Сэтгэгдэл (0)
⚠ Анхаар!Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.