Төр “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн орлогоор юу санхүүжүүлсэн бэ

 “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийг 2010 онд УИХ-ын 39 дүгээр тогтоолоор байгуулснаас хойш буюу уурхайн үйлдвэрлэл эхэлснээр компанийн орлогоос төрийн шийдвэрээр 1 их наяд 195,5 тэрбум төгрөгөөр нийгмийн болон төсвийн шинжтэй асуудлыг санхүүжүүлжээ.

Үүнээс гадна Засгийн газрын шийдвэрээр санхүүжүүлсэн Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн төмөр зам, Тавантолгой-Гашуунсухайт, Тавантолгой-Зүүнбаян төмөр замыг холбох төсөл, Тавантолгойн нүүрс ачих логистикийн төв, Нүүрс баяжуулах үйлдвэрийн төсөл, Тавантолгой дулааны цахилгаан станцын төсөл зэрэг төсөл хөтөлбөрт олгосон санхүүжилтийг тооцож үзвэл өнгөрсөн хугацаанд "Эрдэнэс Тавантолгой" ХК нь 3,8 их наяд төгрөгийн санхүүжилт олгосон байна.

Эдгээр санхүүжилт нь  улсын төсвөөс гадуур байсан нь Төсвийн тухай хуульд заасан төсвийн иж бүрэн байх зарчмыг алдагдуулсан бөгөөд хяналтаас гадуур зарцуулагдах эрсдэлийг үүсгэсэн хэмээн Төрийн аудитын байгууллагаас үзсэн байдаг.

Тэгвэл юу санхүүжүүлэх зорилгоор хэдэн төгрөг зарлагадаж байсныг харъя.

Тухайлбал,

▪ Хүний хөгжил санд 2011 онд 217.6 тэрбум, 2012 онд 80.2 тэрбум, 2013 онд 120.6 тэрбум төгрөг нийлүүлсэн байна. Энэ нь нийт 418.4 тэрбум төгрөг;

▪ “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн сайжруулсан шахмал түлшний үйлдвэрлэлд 2018 онд 18.6 тэрбум, 2019 онд 111.8 тэрбум, 2020 онд 138.7 тэрбум, 2021 онд 180.8 тэрбум, 2022 онд Засгийн газрын 2021 оны 316 дугаар тогтоолоор “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн татвар, нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хуримтлагдсан өр төлбөр болох 12.5 тэрбум төгрөгийг төлснөөр нийт 462.4 тэрбум төгрөг зарцуулаад байна;

▪ БНХАУ-д үзүүлэх буцалтгүй тусламж болох (30000 хонь)-д 2020 онд 2.9 тэрбум;

 ▪ “Азийн хүүхдүүд” олон улсын спортын YII наадмын хүрээнд 2019 онд 5.0 тэрбум;

▪ Засгийн 2022 оны 220 дугаар тогтоолоор “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн Хөгжлийн банкин дахь 117.2 тэрбум төгрөгийг зээлийн төлбөрийг төлсөн (эх үүсвэр нь 2018 оны төрийн өмчийн ногдол ашиг болох 880.2 тэрбум төгрөгөөс 117.2 тэрбум төгрөгийг “Эрдэнэс Монгол” ХХК-д хуваарилж, МУХБ-ны өрийг төлсөн);

▪ Засгийн газрын 2022 оны 94 дүгээр тогтоолын 1 дэх заалтыг үндэслэн “Монгол газрын тос боловсруулах үйлдвэр” ТӨХХК-ийн БНХАУ-ын” Норинко интернэйшнл күүпэрэшн” компанитай 2022 оны 4 дүгээр сарын 21-ний өдөр байгуулсан “Газрын тос дамжуулах үйлдвэрийн зураг төсөл боловсруулах, барилга угсралтын ажил гүйцэтгэх” гэрээний үнэ болох 388.1 сая ам.долларын санхүүжилтийг нүүрс урьдчилан борлуулах замаар төлж барагдуулахаар шийдвэрлэж, 2022 онд 59.7 тэрбум төгрөг зарлагдсан;

▪ Засгийн газрын 2021 оны 206, 353 дугаар тогтоол, Засгийн газрын 2022 оны 4 дүгээр сарын 13-ны өдрийн хуралдааны 22 дугаар тэмдэглэлд үндэслэн “Богдхан төмөр зам” төслийн бүтээн байгуулалтын ажлын 1,404.9 сая ам.долларыг нүүрсээр болон бэлэн мөнгөөр төлж барагдуулахаар шийдвэрлэж, 2022 онд 130.9 тэрбум төгрөгийг тус тус зарцуулсан байна.

Засгийн газрын тогтоолуудыг үндэслэн “Эрдэнэс-Тавантолгой” ХК-аас төсвийн шинж чанартай эдгээр төсөл, хөтөлбөрт улсын төсвөөс гадуур ДНБ-ий 2019 онд 2.3 хувь, 2020 онд 2.8 хувь, 2021 онд 1.6 хувь, 2022 онд 2.3 хувьтай тэнцэх хэмжээний санхүүжилт олгосон нь төсвийн иж бүрэн байх зарчмыг  алдагдуулж, хяналтаас гадуур зарцуулагдах эрсдэлтэй байна гэж Аудитын газраас үзсэн байдаг.