Түүхэн товчоон: Дайчин засгийн хошуу (Сайн ноёны аймаг) ~ Toim.mn: Tодорхой тоймлоно

Чин улсын үеийн Халхын Сайн ноён аймгийн хошуу

Тус хошууны анхны засаг Цэвдэнжав нь эфү Цэрэнгийн дэд хүү болно. Түүний ах Цэнгүнжав нь 1752 онд албат ардаасаа хуваан өгч түүнийг тусдаа засаг хошуу болгохыг гуйн айлтгасанд зөвшөөрч Цэвдэнжавыг засаг болгов. 1754 оноос эхлэн цэргийн явдалд идэвхийлэн зүтгэсэн тул 1756 онд төрийн жүн ван өргөмжилжээ. 1757 онд цэргийн гавьяаны тулд түүний эцэг Цэрэнгийн шалгарсан баатар цолыг түүнд олгов. 1758 онд чин вангийн зэрэг хүртэж, хааны зарлигаар хөргийг нь зуруулж Туяа гэрэлт асарт байрлуулжээ. Түүний захирсан хошуу нь одоогийн Баянхонгор аймгийн хойд хэсгээр Түйн голын эхээр нутаглаж байв. Тус хошууны нутаг нь зүүн болон зүүн өмнө талаараа Түйн голоор Эрдэнэ бандида хутагтын шавьтай зах нийлж, баруунш Харнүдэн худаг, хойш Хөл сая, зүүн хойш Салаагийн эх, баруун хойш Хөг даваа, баруун өмнөш Молцог хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад Жавзандамба хутагт Богд хаан тус хошууны засаг ноён Гүргэмжавт үе улиран дайчин засаг цол, төрийн жүн вангийн хэргэм шагнасан тул тус хошууг үүнээс хойш Сайн ноён хан аймгийн Дайчин засгийн хошуу хэмээн нэрлэх болов. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр Цэцэрлэг мандлын аймгийн Түйн голын хошуу хэмээн өөрчилж Их-Овоо, Хөшиг уул, Хөх нуур, Эрдэнэцогт зэрэг 4 сумтай болгов. 1927 онд жижиг хошуудыг татан буулгах үеэр тус хошууг Баянзүрх уулын хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр хошуудыг татан буулгаж шинээр аймаг сумдыг зохион байгуулахад тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Баянхонгор аймгийн Эрдэнэцогт, Баян-Овоо, Баянхонгор гурван сумын нутагт хуваагдан оржээ. (Б.Нацагдорж)

Засаг ноёдын үе залгамжлал

Цэвдэнжав	Засаг, төрийн жүн ван	1752-1781
Сампилдорж	Засаг, төрийн жүн ван	1782-1806
Дамиранжав	Засаг, төрийн жүн ван	1807-1815
Чогсомжав	Засаг, төрийн жүн ван	1815-1830
Цэрэнгомбо	Засаг, төрийн жүн ван	1831-1836
Дарамбазар	Засаг, төрийн жүн ван	1836-1852
Сангашир	Засаг, улсын түшээ гүн	1853-1883
Цэрэндорж	Засаг, улсын түшээ гүн	1883-1892
Гүргэмжав	Засаг, төрийн жүн ван	1893-1917
Соронзонгомбо	Засаг, төрийн жүн ван	1918-1923

Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг	Халхын умард замын Цэцэрлэгийн чуулганы дундад баруун этгээдийн хошуу, Сайн ноён хан аймгийн Дайчин жүн вангийн хошуу, Цэцэрлэг мандлын аймгийн Түйн голын хошуу
Төрөл	Хошуу
Цаг үе	1752-1931 он
Хэний хаанчлалын үед	Тэнгэрийн тэтгэсэн
Анхны засаг ноён	Засаг, төрийн жүн ван Цэвдэнжав
Удам	Халхын их засаг эфү Цэрэнгийн дэд хүү
Харьяалал	Сайн ноёны аймаг
Байгуулагдсан он цаг	1752
Татан буугдсан он цаг	1931
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911)	Халхын умард замын Цэцэрлэгийн чуулганы дундадын баруун этгээдийн хошуу
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923)	Сайн ноён хан аймгийн Дайчин засгийн хошуу
1923 оноос хойш (1923-1927)	Цэцэрлэг мандлын аймгийн Түй голын хошуу
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо	1 сум
1918 оны хүн амын тоо	Өрх – 471. Эрэгтэй – 1525 (үүнээс тайж – 29, хамжлага ард – 307, лам банди – 756, сумны албат эр – 309, сул эр – 124). Эмэгтэй – 1114. Нийт – 2639.
Одоогийн	Баянхонгор аймгийн Эрдэнэцогт, Баян-Овоо, Баянхонгор сумдын нутаг
Хошууны дотор байсан сүм хийд	Дашгомболин хийд (1756)
Сүүлчийн засаг ноён	Соронзонгомбо

Ашигласан ном зохиол

Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.

Түүхэн товчоон: Дайчин засгийн хошуу (Сайн ноёны аймаг)

Үндсэн мэдээлэл:

Ашигласан ном зохиол

Сэтгэгдэл (0)

ШИНЭ МЭДЭЭ

Түүхэн товчоон: Дайчин засгийн хошуу (Сайн ноёны аймаг)

Үндсэн мэдээлэл:

Ашигласан ном зохиол

Сэтгэгдэл (0)

Санал болгох

ШИНЭ МЭДЭЭ