Их Монгол улсын үеийн гарамгай цэргийн жанжин.Сүбээдэй бол Жарчиуд аймгийн Урианхай овгийн хүн. Тэрээр Монгол улсын төрийн төлөө насан турш үнэнч шударгаар хичээн зүтгэжээ. 1189 онд Тэмүжинг Монгол аймгийн хаан болох үед тэрээр Урианхай аймгаасаа салж Чингис хааныг дагахаар ирсэн билээ. Түүнээс хойш Чингис хааныг салалгүй дагаж олон байлдаанд оролцон, гавьяа зүтгэл байгуулж явжээ. 1203 онд Хэрэйд аймгийг мөхөөх дайнд оролцож гавшгайлан байлдаж гавьяа байгуулав. 1204 онд хүчирхэг Найман улсыг мөхөөх аян дайнд оролцож Хубилай, Зэв, Зэлмэ зэрэг нөхөдтэйгээ хамт дөрвөн хошууч болж Найман аймгийн гол цэргийг устгахад гол үүрэг гүйцэтгэжээ.
1206 онд Их Монгол улс байгуулагдсаны дараа өөрийн олсон хүн амаараа мянган байгуулах онцгой эрх олгож мянгатын ноён болгожээ. 1211 онд Чингис хаан Алтан улсыг дайлаар мордох үед Сүбээдэй жанжин нэгэн түмэн цэрэг дайчилж Мухулай, Зэв нарын хамт хошуучлан явжээ. 1214 онд Сүбээдэй жанжин Алтан улсын хуучин нутгийг байлдан эзлэв. 1217 онд Чингис хааны зарлигаар төмөр тэрэгт цэрэг морийг дайчлан Мэргэд аймгийн үлдэгдлийг нэхэн устгахаар Дундад Азийн Амударья мөрөн хүртэл тууж Мэргэдийн Тогтога Бэхийн хөвгүүн Хуту, Чулуун хоёрыг баривчлан иржээ. 1219 онд Чингис хаан их цэрэг дайчлан Хорезм улсыг дайтахаар мордох үед Сүбээдэй баатар их цэргийн хошуучаар томилогдож, Зэв жанжны хамтаар Хорезмын Мухаммед султаныг нэхэмжлэв. Дараа нь Кипчак, өмнөд Орос, Болгар улсыг байлдан эзлэв. 1224 онд цэргээ дагуулан Чингис хааны цэрэгтэй нийлж нутаг буцжээ. 1226 онд Чингис хааныг дагаж Тангуд улсыг байлдан олон хот цайзыг эвджээ. 1227 онд Чингис хаан Тангудын газар нас нөгчсөнд алтан хүүрийг нь хамгаалж Монгол орондоо буцсан бөгөөд Өгэдэй хааны үед Алтан улсыг дайлсан олон байлдаанд оролцож, Алтан улсыг мөхөөхөд чухал үүрэг гүйцэтгэжээ. 1235 онд Өгэдэй хааны зарлигаар ахмад хөвгүүдийн баруунш дайлсан аян дайнд хошууч бөгөөд дэд жанжнаар томилогдож Кипчак, Оросыг байлдан эзлэхэд онцгой хувь нэмэр оруулжээ. Өгэдэй хаан нас барсны дараа цэргээ хураан Монгол нутагтаа ирсэн бөгөөд 1245 оны үед Гүюг хааны ширээ залгамжлах их хуралдайд оролцож байв. 1248 онд 73 настайдаа өөд болжээ. Өрнө дахины ном сударт ялгуусан жанжин хэмээн алдаршжээ. (А.Пунсаг)
Ашигласан ном зохиол
Монголын нууц товчоон
Судрын чуулган (монгол хэлээр)
Юань улсын судар (хятад хэлээр)
Алтаншаа Н., Монголчуудын өчигдрийн мөр, Хөх хот, 1993
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010
Ван Мандаа, Монголын түүхийн толь, ӨМАХХ, 1999
Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010
Түүхэн товчоон: Чингис хааны тахилга
Түүхэн товчоон: Монголын Үйлдвэрчний эвлэл
Түүхэн товчоон: Тангарагийн гэрээ
Түүхэн товчоон: Зэлмэ
СӨХ-ны тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг энэ онд багтаан боловсруулна11 сар 29. 17:26
Сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээг нэмэгдүүлэхэд НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөртэй хамтарч ажиллана11 сар 29. 16:55
ЗГ: Гадаадын хөрөнгө оруулалттай аж ахуйн нэгж, иргэдээс ирүүлсэн гомдлыг шийдвэрлэнэ11 сар 29. 16:31
ЗГ: Өвлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх бодлогын арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ11 сар 29. 15:53
ЦЕГ: Хүний амь нас хохироосон хэргийг илрүүлж, мөрдөн шалгах ажиллагааг үргэлжлүүлж байна11 сар 29. 15:50
ИЦББХ: Байнгын хорооны даргаар Э.Батшугарыг улируулан сонгохыг дэмжлээ11 сар 29. 14:58
“Говийн чоно-2024” олон улсын сургалт, дадлага сургуулийн бэлтгэл ажлыг хангуулах төлөвлөлтийн уулзалт эхэллээ11 сар 29. 14:35
Д.Амарбаясгалан: “Эрдэнэс Тавантолгой“ ХК-д ирэх оны дөрөвдүгээр сарын 29-н хүртэл онцгой дэглэм тогтоож, БЭТ ажиллах хугацааг сунгалаа11 сар 29. 14:26
Б.Энхбаяр: Бүртгэлтэй 1200 гаруй журмыг хүчингүй болгож, Засгийн газрын болон яамдаас батлах журмын хамгийн дээд хязгаарыг 500 байхаар тогтлоо11 сар 29. 14:02
Ч.Болортуяа: Сурагчдын амралтын хуваарийг өөрчлөх асуудлыг хөндөөгүй11 сар 29. 13:45
ХЗБХ: Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын даргыг чөлөөлөхийг дэмжив11 сар 29. 13:24
Тусгаар тогтнол үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийн төслийг Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатарт өргөн мэдүүллээ11 сар 29. 13:20
ЦЕГ: Скочоор хоолойг нь боож, амь насыг нь хохироосон хэргийг шалгаж байна11 сар 29. 13:09
"ХХОАТ-ын 10 хувь 2024 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс 1 хувь болно"11 сар 29. 13:03
ЭХЭМҮТ-ийн эмч нар төрөлхийн улаан хоолой битүү эмгэгтэй нярайд анх удаа дурангийн мэс засал хийжээ11 сар 29. 12:56
Төмөр замын бүтээн байгуулалтад зарцуулсан хөрөнгө, үр дүнгийн талаарх аудитын тайланг танилцууллаа11 сар 29. 12:25
“ТӨРИЙН АУДИТ ИРГЭДИЙН АМЬДРАЛД” сэдэвт уулзалт, хэлэлцүүлгийг Өмнөговь аймгийн Номгон суманд зохион байгууллаа11 сар 29. 12:21
Израиль ХАМАС-ын түр эвлэрлийн хугацаа цааш үргэлжлэх боломжтой юу?11 сар 29. 12:00
Цасанд суусан хоёр автомашиныг татан гаргажээ11 сар 29. 11:53
Согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон 61 зөрчил бүртгэгджээ11 сар 29. 11:23
БХБЯ: Дотоодын цементийн үнийг тогтвортой байлгах арга хэмжээ авч ажиллахыг даалгав11 сар 29. 10:54
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх АНЭУ-ын Ерөнхийлөгч Эрхэм дээд Шейх Мухаммад бин Заид Аль-Нахъян-тай уулзлаа11 сар 29. 10:41
ТББХ: УИХ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар Д.Энхбатыг томилохыг дэмжлээ11 сар 29. 10:39
АИ-92 автобензиний 20 хоногийн нөөцтэй байна11 сар 29. 10:34
ЗГ: Замын хөдөлгөөний аюулгүй байдлыг хангах төлөвлөгөөний 2022 оны биелэлтийг хэлэлцэж байна11 сар 29. 10:26
Зеленскийг ОХУ-тай хэлэлцээрийг тасалдуулсан гэж буруутган Ерөнхий прокурорын газарт ханджээ11 сар 29. 8:50
DAILY BEAST: Ким Чен Уны өрсөлдөгчид түүнийг устгах хэд хэдэн төлөвлөгөө бэлтгэсэн байсан11 сар 29. 7:26
Шинэ Зеланд төсвөө нэмэгдүүлэхийн тулд залуучуудыг тамхи татахыг хориглосон хуулиа цуцална11 сар 29. 7:22
Цаг агаар: Увс нуурын хотгороор ялимгүй цас орно, бусад нутгаар цас орохгүй11 сар 29. 7:00
Зурхай: Үс бүү засуул өнгө зүс доройтоно11 сар 29. 6:45
Яармагийн эмнэлэгт хэвтсэн 17 хүүхдийн нэгийг нь ЭХЭМҮТ рүү шилжүүлжээ11 сар 28. 16:58
240.0 мянган тн ногоон тэжээл хураан авчээ11 сар 28. 16:13
НҮБ-ын Хүний хөгжлийн 2024 оны илтгэл танилцуулах уулзалтад УИХ-ын дэд дарга Л.Мөнхбаатар оролцлоо11 сар 28. 15:27
БСШУСБХ-ны даргад УИХ-ын гишүүн Б.Баярсайханыг нэр дэвшүүллээ11 сар 28. 14:46
ЁЗСХБХ: Байнгын хорооны даргаар Б.Баттөмөрийг улируулан сонгохыг дэмжлээ11 сар 28. 14:25
ЭЗБХ: “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн хувьцааг иргэн бүрд эзэмшүүлэхийг дэмжсэнгүй11 сар 28. 13:56
"БНХАУ-д үүсээд байгаа нөхцөл байдалтай холбоотойгоор ямар нэгэн хязгаарлалтыг ХӨСҮТ-өөс санал болгохгүй"11 сар 28. 13:02
А.Бурмаа: Амьсгалын замын өвчлөлөөр бага насны хүүхдүүд хүндрэх эрсдэл нэмэгдэж байна11 сар 28. 12:44
Эмээлтийн махны үйлдвэртэй холбоотой эрүүгийн хэргийн хуралдаанд шүүгдэгчийг албадан ирүүлэхээр болж, хойшлогдов11 сар 28. 12:34
Мотоциклоор мал хариулж яваад сураггүй болсон хоёр иргэнийг эрэн хайж байна11 сар 28. 12:16
Facebook
Twitter
Youtube
Сэтгэгдэл (0)
⚠ Анхаар!Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.