Их Монгол улсын үеийн гарамгай цэргийн жанжин.Сүбээдэй бол Жарчиуд аймгийн Урианхай овгийн хүн. Тэрээр Монгол улсын төрийн төлөө насан турш үнэнч шударгаар хичээн зүтгэжээ. 1189 онд Тэмүжинг Монгол аймгийн хаан болох үед тэрээр Урианхай аймгаасаа салж Чингис хааныг дагахаар ирсэн билээ. Түүнээс хойш Чингис хааныг салалгүй дагаж олон байлдаанд оролцон, гавьяа зүтгэл байгуулж явжээ. 1203 онд Хэрэйд аймгийг мөхөөх дайнд оролцож гавшгайлан байлдаж гавьяа байгуулав. 1204 онд хүчирхэг Найман улсыг мөхөөх аян дайнд оролцож Хубилай, Зэв, Зэлмэ зэрэг нөхөдтэйгээ хамт дөрвөн хошууч болж Найман аймгийн гол цэргийг устгахад гол үүрэг гүйцэтгэжээ.
1206 онд Их Монгол улс байгуулагдсаны дараа өөрийн олсон хүн амаараа мянган байгуулах онцгой эрх олгож мянгатын ноён болгожээ. 1211 онд Чингис хаан Алтан улсыг дайлаар мордох үед Сүбээдэй жанжин нэгэн түмэн цэрэг дайчилж Мухулай, Зэв нарын хамт хошуучлан явжээ. 1214 онд Сүбээдэй жанжин Алтан улсын хуучин нутгийг байлдан эзлэв. 1217 онд Чингис хааны зарлигаар төмөр тэрэгт цэрэг морийг дайчлан Мэргэд аймгийн үлдэгдлийг нэхэн устгахаар Дундад Азийн Амударья мөрөн хүртэл тууж Мэргэдийн Тогтога Бэхийн хөвгүүн Хуту, Чулуун хоёрыг баривчлан иржээ. 1219 онд Чингис хаан их цэрэг дайчлан Хорезм улсыг дайтахаар мордох үед Сүбээдэй баатар их цэргийн хошуучаар томилогдож, Зэв жанжны хамтаар Хорезмын Мухаммед султаныг нэхэмжлэв. Дараа нь Кипчак, өмнөд Орос, Болгар улсыг байлдан эзлэв. 1224 онд цэргээ дагуулан Чингис хааны цэрэгтэй нийлж нутаг буцжээ. 1226 онд Чингис хааныг дагаж Тангуд улсыг байлдан олон хот цайзыг эвджээ. 1227 онд Чингис хаан Тангудын газар нас нөгчсөнд алтан хүүрийг нь хамгаалж Монгол орондоо буцсан бөгөөд Өгэдэй хааны үед Алтан улсыг дайлсан олон байлдаанд оролцож, Алтан улсыг мөхөөхөд чухал үүрэг гүйцэтгэжээ. 1235 онд Өгэдэй хааны зарлигаар ахмад хөвгүүдийн баруунш дайлсан аян дайнд хошууч бөгөөд дэд жанжнаар томилогдож Кипчак, Оросыг байлдан эзлэхэд онцгой хувь нэмэр оруулжээ. Өгэдэй хаан нас барсны дараа цэргээ хураан Монгол нутагтаа ирсэн бөгөөд 1245 оны үед Гүюг хааны ширээ залгамжлах их хуралдайд оролцож байв. 1248 онд 73 настайдаа өөд болжээ. Өрнө дахины ном сударт ялгуусан жанжин хэмээн алдаршжээ. (А.Пунсаг)
Ашигласан ном зохиол
Монголын нууц товчоон
Судрын чуулган (монгол хэлээр)
Юань улсын судар (хятад хэлээр)
Алтаншаа Н., Монголчуудын өчигдрийн мөр, Хөх хот, 1993
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Буянхүү, Монгол түүхийн толь бичиг - Эртний боть, Хөх хот, 2010
Ван Мандаа, Монголын түүхийн толь, ӨМАХХ, 1999
Монгол судлалын нэвтэрхий толь - Эртний түүх, Хөх хот, 2010
Түүхэн товчоон: Калка голын тулалдаан
Түүхэн товчоон: Умард Хүннү
Түүхэн товчоон: КОМИНТЕРН (Коммунист Интернационал)
Түүхэн товчоон: Мянга есөн зуун хорин дөрвөн оны Зөвлөлт-Хятадын хэлэлцээр
Бутан улстай хөдөө аж ахуй, боловсрол, соёл, уламжлалт анагаах ухааны салбарт хамтран ажиллана7 сар 9. 12:59
Байнгын хорооны бүрэлдэхүүнд өөрчлөлт оруулах тухай Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг батлав7 сар 9. 12:51
Шинээр Хяналт үнэлгээний болон өрсөлдөөний асуудал эрхэлсэн сайдтай болно7 сар 8. 17:54
АН, ХҮН намын дарга нар Монгол Улсаа нэгдүгээрт тавьсан шийдвэр гаргасан Ерөнхий сайдын байр суурьтай санал нэг байна гэв7 сар 8. 17:46
Гавьяат тамирчин Ч.Дамдиншарав, Эрүүлийг хамгаалахын гавьяат ажилтан Д.Мөнхөө нарт Хөдөлмөрийн баатар цол хүртээлээ7 сар 8. 17:12
ҮСХ: Улсын цолтой бөхийн тоо ойролцоогоор 661 байна7 сар 8. 12:29
Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ: Монгол Улсаа илүү хурдтай хөгжүүлэхийн тулд улс төрийн намууд хамтран Засгийн газар байгуулж байна7 сар 8. 11:56
Ш.Баранчулуун: Хотын дундуур урсаж байгаа голыг өргөтөх боломжгүй учраас лаг хагшаасыг цэвэрлэж, гүнзгийрүүлэх нь зөв7 сар 8. 9:38
Гамшиг, аюулт үзэгдлийн улмаас өнгөрсөн 7 хоногт 17 хүн нас барсан байна7 сар 8. 9:35
11, 12-нд төвийн аймгуудын ихэнх нутгаар бороо орно7 сар 8. 9:30
Зурхай: Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд малтай баялаг төгс болно7 сар 8. 9:24
ШЕЗ хуульд байхгүй заалтаар шүүгч томилдог болоо юу?!7 сар 8. 9:07
Элсэлтийн ерөнхий шалгалтад 77 шалгуулагч 800 оноо авчээ7 сар 8. 8:52
АН Засгийн газарт хамтрахаар болов7 сар 8. 8:49
Ц.Батнайрамдал: Цоо шинэ хөгжим, хувцас дизайн, бүрэн автомат тайз чимэглэл бүхий монгол мюзиклийг нээнэ7 сар 7. 13:08
Ерөнхий сайдаар Л.Оюун-Эрдэнийг гишүүдийн 99 хувийн саналаар улираан томиллоо7 сар 5. 19:12
“Монгол Улсын Их Хурлын Байнгын хорооны бүрэлдэхүүний тухай” УИХ-ын тогтоол батлагдав7 сар 5. 18:12
Улаанбаатар хот, “Дова инженеринг” түншлэл хооронд метроны зөвлөх үйлчилгээний гэрээ байгууллаа7 сар 5. 13:28
МАН-ын бүлгийн даргаа Л.Мөнхбаатар, АН-ын бүлгийн даргаар О.Цогтгэрэл ажиллана7 сар 5. 13:03
Баянзүрх дүүргийн Засаг даргаар Ганбаатарын ЖАРГАЛСАЙХАН томилогдлоо7 сар 5. 12:52
“Улаанбаатар метро” төсөлд зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгчээр шалгарсан БНСУ-ын “Дова инженеринг” -тэй гэрээ байгуулна7 сар 5. 7:59
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх ШХАБ-ын дээд түвшний уулзалтад ажиглагчаар оролцож, үг хэллээ7 сар 5. 7:55
Улаанбаатарт дуу цахилгаантай аадар бороо орно7 сар 5. 7:38
Зурхай: Гэрээ хэлцэл хийхэд сайн өдөр7 сар 5. 7:36
О.Цогтгэрэл: Засагт орохгүй7 сар 3. 9:18
Ажиглагчид: Томсгосон тойрогт сурталчилгааны хугацаа хангалтгүй байна7 сар 3. 9:05
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх ШХАБ-ын дээд түвшний уулзалтад оролцоно7 сар 2. 18:20
УПЕГ: Шийдвэр гүйцэтгэгч М.Б нь нэр бүхий албан тушаалтнуудын гарын үсгийг хуурамчаар үйлдсэн хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ7 сар 2. 18:18
Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх: Монгол хүн бүрийн аж амьдралд бодит үр өгөөжөө өгсөн эдийн засгийн бодлогыг нэн тэргүүнд хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.7 сар 2. 18:18
Д.Амарбаясгалан: Иргэдийн төрдөө итгэх итгэлийг сэргээсэн шинэ цагийн парламентыг бид цогцлоох үүрэгтэй7 сар 2. 17:57
Улаанбаатарт үүлшинэ, +27...+29 градус дулаан байна7 сар 2. 7:05
Зурхай: Сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу өдөр7 сар 2. 6:45
Ерөнхийлөгч УИХ-ын сонгуульд суудал авсан нам, эвслийн удирдлагыг хүлээн авч уулзлаа7 сар 1. 17:33
Монгол Улсын Ерөнхийлөгч УИХ-ын Анхдугаар чуулганыг маргааш товлон зарлалаа7 сар 1. 17:30
МАН ард түмний олонхын итгэлийг хүлээсэн учраас ачааны хүндийг дангаар үүрэх ёстой7 сар 1. 14:39
Үндэсний их баяр наадмын хөтөлбөрийг танилцуулж байна7 сар 1. 13:42
СЕХ:126 нэр дэвшигчийг УИХ-ын гишүүнээр сонгогдсонд тооцож, тогтоол батлав7 сар 1. 13:40
Н.Өнөрцэцэгт холбогдох хэргийг хянан хэлэлцэх шүүх хуралдааныг хойшлуулав7 сар 1. 11:13
Эрх баригч ба сөрөг хүчин байх уу эсвэл хамтрах уу?7 сар 1. 10:04
СЕХ : УИХ-ын сонгуулийн дүнг Ерөнхийлөгчид өргөн мэдүүлнэ7 сар 1. 10:02
Сэтгэгдэл (0)
⚠ Анхаар!Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.