Үндсэн хууль: Газрын хэвлий, түүний баялаг төрийн нийтийн өмч Бодит байдал: Газрын хэвлий төрийн өмч, түүний баялаг “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнийх

“Нүүрсний хулгай” гэх хэрэгт холбогдуулан нэр бүхий 17 хүнийг шалгаж байна хэмээн АТГ-аас 2022 оны 12 дугаар сард олон нийтэд мэдээлсэн. Анх нэр цохуулсан 17 хүний 7 нь УИХ-ын гишүүн байсан нь нийгмийг багагүй цочирдуулсан байдаг. Хэдийгээр төрийн ордон нь суугаа хэдээ энхийн цагаан тагтаа бишийг хэн бүхэн мэддэг ч энэ удаад бөөнөөрөө “хулгайч” гэдгийг сонссон нь энэ.

Ингээд хуулийн байгууллагаас нүүрсний гэх хэргийг шалгаад жил гаруй хугацаа өнгөрсөн ч УИХ-ын гишүүн асан Т.Аюурсайханы хэрэг л шүүхээр шийдэгдээд байна. Ёстой “дуутай тэнгэр хургүй, цуутай хүүхэн хуримгүй” гэгчээр 40 их наяд төгрөгөөр хэмжигдэх хохирол хэмээх том тоотой эхэлсэн “нүүрсний” гэх хэргийн дуулиан сонгууль дөхөөд сарних шинжтэй. Тухайлбал, Т.Аюурсайхантай хамт УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлсэн “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнийн холбогдсон хэргийн шалгалтын явц үнэхээр удааширч байна уу эсвэл “ хэрэг зувчуулж” сурсан зангаараа сонгуулийн дүн гартал шүүхийн хаалга татахгүй байх арга сэдээд явна уу...   

1.

Монгол Улсын Үндсэн хуульд,

1. Монгол Улсад газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ургамал болон байгалийн бусад баялаг гагцхүү ард түмний мэдэл, төрийн хамгаалалтад байна.

2. Монгол Улсын иргэдэд өмчлүүлснээс бусад газар, түүнчлэн газрын хэвлий, түүний баялаг, ой, усны нөөц, ан амьтан төрийн нийтийн өмч мөн хэмээн заасан байдаг.

Үүнийг хамгийн “зоригтойгоор” зөрчсөн хүн бол УИХ-ын гишүүн асан “Ажнай”  Д.Бат-Эрдэнэ. Хэдийгээр түүнтэй холбоотой хэрэг, хариуцлага тооцох тухай үе үе цухалздаг ч ял зэмээс сугарсаар гурвантаа УИХ-ын гишүүний суудалд тухалсан нэгэн.

Жишээлбэл, Д.Бат-Эрдэнийг “Тавантолгой” ХК-ийн ТУЗ-ийн даргаар ажиллаж байхад буюу 2010-2011 онд  379 мянган тонн нүүрсийг гаалийн бүрдүүлэлтгүй хилээр гаргасан гэх хэргээр түүнийг анх шалгаж эхэлсэн ч 2013 оны 10 дугаар сард хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон байдаг.

Тухайн үед АН төрийн эрх барьж, мань хүн УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын сайд байсан нь нөлөөлсөн байж болох. Хэргийг өнөөдөр сэргээн шалгах боломжгүй. Учир нь хөөн хэлэлцэх хугацаа нь аль эрт дууссан.

Мөн 2018 онд АТГ-аас УИХ-ын гишүүн Л.Энхболдын өргөдлийн дагуу Тавантолгой ХК-аас 340 мянган тонн нүүрс алга болсон гэх хэрэгт холбогдуулан шалгасан ч 2021 оны  11 дүгээр сарын 15-нд хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан гэх хэргээр хаасан байдаг. Учир нь, тэр 2020 онд УИХ-ын гишүүн болчихсон байв.

Өөр нэг олон нийтэд ил болсон хэрэг бол Д.Бат-Эрдэнийн эзэмшдэг “Ажнай инвест” брокерын байгууллага Тавантолгой ХК-ийн зарим хувьцаа эзэмшигчийн хувьцааг “луйвардсан” гэх. Хачирхалтай нь, бас л хөөн хэлэлцэх хугацаа нь дууссан гэх шалтгаанаар хэрэгсэхгүй болгосон байдаг аж.

 2.

2022 оны сүүлээр олон нийтэд ил болсон “нүүрсний” гэх тодотголтой хэрэгт холбогдуулан “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнийн УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг 2023 оны 3 дугаар сард прокурорын саналаар түдгэлзүүлсэн.

 АТГ-аас 2023 оны 12 дугаар сард хэргийг шалгаж, шүүхэд шилжүүлэх саналтайгаар прокурорын байгууллагад хүргүүлсэн гэж байгаа ч мань хүн үүнд төдийлэн санаа зовохгүй яваа аж. Харин ч өөрийн тойрон хүрээлэгчдээс сонгуульд нэр дэвшигч тодруулж, уяа сойлго тааруулж буй.

Гэтэл, 2023 оны 12 дугаар сард УИХ-ын Хянан шалгах түр хорооноос зохион байгуулсан “нүүрсний” гэх хэргийн нээлттэй сонсголоос орон нутгийн өмчит “Тавантолгой” ХК-д Д.Бат-Эрдэнэ түүнийг тойрон хүрээлэгчдийн учруулсан хохирлын талаар бид хангалттай сонссон.

Сонсгол даргалагч УИХ, Засгийн газрын гишүүн Б.Энхбаярын УИХ-д тавьсан тайланд “Өмнөговь аймгийн ИТХ нь “Тавантолгой” ХК-ийн 51 хувийн хувьцааг эзэмшдэг ч нөлөө бүхий хувьцаа эзэмшигч болон түүний хамаарал бүхий этгээд компанийн ТУЗ-ийн дарга, гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байсан, ИТХ-ын төлөөлөгч, ТУЗ-ийн хамаарал бүхий болон нэгдмэл сонирхолтой этгээдийн компани их хэмжээний нүүрсний гэрээ, хөрс хуулалтын ажлын гэрээ байгуулсан, ажлын гүйцэтгэгч, бараа, ажил үйлчилгээ нийлүүлэгчийг сонгон шалгаруулахдаа холбогдох хуулийг мөрдөөгүй. Нүүрс худалдан авагчийг хэрхэн сонгон шалгаруулж байсан нь тодорхойгүй, ТУЗ-ийн тогтоолоор нүүрсний үнэ, их хэмжээний хэлцэлд хамаарахгүй гэрээ, хэлцэл болон ажил гүйцэтгэгч, нүүрс худалдан авагчийн жагсаалтыг баталж ирсэн, худалдан авах ажиллагаанд ил тод, өрсөлдөх тэгш боломжтой, үр ашигтай, хэмнэлттэй, хариуцлагатай байх зарчим бүрэн хэрэгжээгүй гэсэн дүгнэлт гарсан” гэж танилцуулсан.

Өөрөөр хэлбэл, “Тавантолгой” ХК-ийн нөлөө бүхий хувьцаа эзэмшигч Д.Бат-Эрдэнэ нь албан тушаалын давуу байдлаа илт урвуулан ашигласан нь тодорхой, баримтаар нотлогдсон. Энэ удаад тэр “хөөн хэлэлцэх хугацаа” гэх зүйлээр хэргээс сугарч чадахгүй.  Эрүүгийн хуулийн шинэчилсэн найруулгаар  улс төрийн өндөр албан тушаалтнууд халдашгүй бүрэн эрхээр халхавчлан “хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан” хэмээн хэргээ хаалгадаг байдлыг зогсоосон.

Тиймээс, 2024 оны сонгуульд АН олонх болоосой хэмээн залбирч суугаа хүмүүсийн тэргүүн эгнээнд тэр сууж байгаа юм. Харамсалтай нь, энэ бол итгэж болох сугалаа огт биш. Өмнөговь аймагт төдийгүй улс төрд олон жил “ноёрхлоо” тогтоосон энэ эрхмийн шүүхийн өмнө зогсох цаг нь холгүй байна.