ЭИ: Цаазын ялын тоо 2023 онд 30 хувиар нэмэгдсэн

Хүний эрхийн “Эмнести Интернэшнл” (AI) байгууллагын тайланд дурдсанаар 2023 онд дэлхий дээр хамгийн багадаа 1153 хүнийг толгойг нь тасдах, дүүжлэх, буудах, хордуулах шийтгэлээр цаазалсан байна. Энэ нь өмнөх оноос 31 хувиар өссөн үзүүлэлт.

2022 онд 883 хүнийг цаазын ялаар хороосон гэх баримт бий. “Эмнести Интернэшнл” 2023 онд 1634 цаазын ял оноосон хэрэг бүртгэгдсэн 2015 оноос хойших хамгийн өндөр үзүүлэлт гэжээ.

Хятад улс цаазаар авах ял оноосон тоогоор Иран, Саудын Арабын өмнө ороод байна. 2022 оны хувьд 16 орон цаазын ял оноож, гүйцэтгэсэн байдаг. Үүнд, Иран нийт цаазаар авах ялын бараг дөрөвний гурвыг (853), Саудын Араб 15 хувийг (172) эзэлж байна. Тэгвэл Сомали 38, АНУ-д 24 гэсэн тоо гарчээ.

Тэгвэл 2023 онд дэлхийд шинээр оногдуулсан цаазын ялын тоо мөн л 20 хувиар өссөн байна.

Хятадад цаазаар авах ял сонссон хүний тоо улсын нууцад хамаарах боловч “Эмнести Интернэшнл” тус улсын хувьд энэ тоо хэдэн мянгаар ​​тоологдож байна. Хүний эрхийн төлөө тэмцэгчид их хэмжээний цаазаар авах ял үйлдсэн гэж сэжиглэж буй Хойд Солонгос, Вьетнамд ч энэ тоо адил хамаарна гэв.

Бундестагийн хүний ​​эрхийн хорооны дарга Рената Алт "Дэлхий даяар цаазаар авах ялын тоо огцом нэмэгдэж байгаа нь цочирдмоор байна. Эмнести Интернэшнлээс гаргасан тоо баримт нь мөсөн уулын зөвхөн оройг л харуулж байна. Учир нь зарим улс оронд энэ тухай үнэн зөв мэдээлэл байхгүй" гэж хэлжээ.

Беларусь улсад 2023 онд цаазаар авах ял бүртгэгдээгүй байна

“Эмнести интернэшнл” цаазаар авах ял оногдуулдаг улс орны тоо цөөрснийг амжилт гэж үзжээ. 2022 онд 20 орон байсан бол 2023 онд 16 болж буурчээ. Одоогоор 144 улс цаазаар авах ялыг халсан байна.

Беларусь, Япон, Мьянмар, Өмнөд Суданд 2023 онд цаазаар авах ялыг гүйцэтгээгүй байна. Беларусь бол Европ дахь цаазаар авах ял оноодог цорын ганц улс. Тус улсад хуулийн дагуу эх орноосоо урвасан хэрэгт буруутгагдаж буй албан тушаалтан, цэргийн албан хаагчдад цаазын ял оноодог болсон байна.

Беларусь 2023 онд шүүх гурван настай хүүгээ тарчлааж, хөнөөсөн хэрэгт буруутай гэж үзсэн 47 настай эрд цаазын ял оноосон гэнэ.

Цаазаар авах ялыг улс төрийн хэрэгсэл болгож байна

Зарим оронд цаазын ялыг улс төрийн хэрэгсэл болгон ашигладаг. Тухайлбал, “Эмнести Интернэшнл” -ийн тайланд, Ираны эрх баригчид иргэдээ айлган сүрдүүлж, эрх мэдлээ бэхжүүлэхийн тулд цаазын ялыг ихээр ашиглаж байна.

Нийт цаазаар авах ялаар шийтгүүлэгсдийн 60 гаруй хувь нь олон улсын хууль тогтоомжийн дагуу цаазаар авах ял оногдуулах ёсгүй гэмт хэрэг, ялангуяа хар тамхитай холбоотой гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүс байна.

Цаазаар авах ялын тоогоор гуравдугаарт ордог Саудын Арабын байдал өнгөцхөн харахад л сайжирсан. Хэдийгээр цаазаар авах ялын тоо 12 хувиар буурсан (2022 онд 196 байсан бол 172 болсон) хэдий ч “хэрэг хүлээсэн мэдүүлэг” нь олон улсын хууль тогтоомж зөрчиж, шударга бус шүүхээр цаазаар авах ял оногдуулах замаар эрүүдэн шүүж байсан гэж дурджээ. Жишээлбэл, Багш Мухаммед аль-Гамди 2023 оны долдугаар сард Засгийн газрыг олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслээр шүүмжилсний хариуд цаазын ял оноожээ.

Иран, Саудын Арабад, "Бурхны эсрэг дайсагнасан" хэргээр цаазаар авах ял оноосон хэвээр байгаа юм.

Хүний ​​эрхийн төлөө тэмцэгчдийн анхаарлыг зүй ёсоор татсан улс бол Сингапур. Тус улсад өнгөрсөн жил хар тамхитай холбоотой гэмт хэргийг хянахыг оролдохдоо цаазын ялыг хэтрүүлэн хэрэглэсэн гэж үзжээ.

Цаазын ялын тоо 18-аас 24 болж нэмэгдсэн АНУ-ын хувьд Айдахо, Теннесси мужид цаазаар авах ялыг буудан хороож гүйцэтгэхийг зөвшөөрөх тухай хуулийн төслийг өргөн барьсан бөгөөд Монтана муж улс цаазаар авах ял оногдуулах гэмт хэргийн тоог нэмэгдүүлэх талаар хэлэлцэж байна.

Хүний эрхийн төлөө тэмцэгчид цаазын ялын тухайд  “Хүмүүс шударга ёсны төлөө цаазын ял оногдуулах ёстой гэж хэлдэг ч үнэндээ хүн амьтны зөн совингоо хангаж байгаа хэрэг. Шударга ёстой ямар ч хамаагүй. Энэ бол өшөө авалт байсан одоо ч хэвээр байна” гэж үздэг.