Залуужиж байгаа ТАРХИНЫ ЦУС ХАРВАЛТААС сэргийлэх арга бий

Манай улсын 100 мянган хүнд ногдох цус алдах хэлбэрийн тархины цус харвалтын нас баралтаар дэлхийд 1-рт бичигдэж байна. Энэ нь дэлхийн дунджаас бараг 4 дахин их гэсэн үг. Ялангуяа зүрх судасны өвчний шалтгаантай нас баралтын 45 хувь, цус харвалтын шалтгаант нас баралтын 51 хувь нь цусны даралт ихсэлтээс үүдэлтэй байна.

Нэг өглөө сэрэхэд л тэр минь өнгөрчихлөө, залуу хүн юмсан... гэсэн эмгэнэлийг өдөр бүр шахам сошиал орчиноос хардаг боллоо. Тэдгээр ид хийж бүтээх насандаа яваа залуу хүмүүсийн нас баралтын шалтгаан дийлэнхдээ ахимаг насныхан давамгай өртдөг тархины цус харвалт байх нь хачирхалтай, бас анхаарлаа хандуулмаар...

Зүрх судасны эмгэг нь 45-аас дээш насныханд зонхилон тохиолддог ч сүүлийн үед нийгмийн хөгжил, стерсс, ажлын ачаалал, амьдралын буруу хэв маягтай холбоотойгоор залуужиж, сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд эрс нэмэгдлээ. Үүний шалтгааныг зарим хүмүүс ковидын нөлөө гэж тайлбарлаж байгаа нь ч бий. Харин бид энэ аюулт өвчнөөс өөрсдийгөө хамгаалах нь хүн бүрт хамаатай болжээ.

Харвах эрсдэлд хүргэдэг хүчин зүйлс

• Цусны даралт өндөр байх
• Чихрийн шижин
• Зүрхний ямар нэгэн эмгэг
• Тамхидалт
• Хэт таргалалт
• Холестролын түвшин өндөр байх
• Архидалт
• Стресс бухимдал
• Хөдөлгөөний дутагдал 

Хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ

• тотмол цусны даралтаа хэмжиж байх
• архи, тамхины хэрэглээгээ багасгах, болж өгвөл татгалзах
• цусан дахь холестрины хэмжээгээ буулга, эрүүл зөв хооллох
• стресс, бухимдлаас холдож цэвэр агаарт гарах, аялж зугаалах
• хөдөлнөөний дутагдлаас сэргийлж, биеийн тамираар хичээллэх
• ажлын ачааллаа багасгах, зохистой хөдөлмөрийн хуваарьтай байх

 Дээрх аргуудыг хэрэгжүүлж байх нь залуужиж байгаа тархины цус харвалт, хүмүүсийн сүүлийн үед ярьж байгаа цус өтгөрөлтөөс өөрийгөө сэргийлж чадах юм.

Эмчийн зөвлөгөө: Харвалт хоёр хэлбэрээр ихэвчлэн илэрч байна. Нэг хэлбэр нь гэнэт ухаан алдаж , гар хөл нь татна, огино, нэг талын гар, хөл сулардаг. Нөгөө нь ухаан алдахгүйгээр, таталт өгөхгүйгээр ам нь мурийж, гар хөл нь суларч, мэдрэхүй нь буурч, нүдний хараанд өөрчлөлт өгч тэнцвэр алдагдах шинж илэрдэг. Татаад эхэлсэн хүн бол яаралтай 103 дуудах нь тодорхой. Нөгөө хэлбэрийн хүмүүсийг мэдэлгүй алдчихаад байдаг. Тиймээс аль болох танихын тулд олон шинжийг дэлхий нийт гаргасан байдаг. Нүүр, гар, хэлний сорилыг ашиглаж, эсвэл ажиглаж харвасан эсэхийг мэдэж болдог. Жишээ нь, ам мурийх, гарын хүч сулрах, хэл яриа алдагдаж, юм ойлгох чадвар муудвал тухайн хүн “би харвасан байна” гэдгийг 103-д утасдаж хэлэх ёстой. Энэ тохиолдолд дуудлагыг авсан даруйд очих ёстой. Учир нь, цаг алдах тусам тархины үхэжсэн эд, эсийн тоо нэмэгддэг. Тиймээс цаг алдалгүй эмнэлэгт очих нь чухал байдаг. Тухайн хүн өөрөө, эсвэл гэр бүлийнхэн нь харавчихлаа гэдгийг мэдсэн бол дур мэдэн эм, тариа хэрэглэж огт болохгүй. Тэр архийг ч ууж, өгч болохгүй. 

Харвасан хүний хажууд байгаа хүн хамгийн нэгдүгээрт амин үзүүлэлтүүдийг шалгах ёстой. Ингээд эмнэлгийн тусламж ирэхээс өмнө хэвтүүлэх арга хэмжээ авах хэрэгтэй. Хэвтүүлэхдээ бусад эрсдэлээс сэргийлэх арга хэмжээг авна. Харвасан хүн ихээр огиж, бөөлждөг учраас дээш нь биш, бага зэрэг хажуу тийш нь харуулж хэвтүүлэх учиртай. Ингэсэн тохиолдолд тухайн хүний амьсгалын зам чөлөөлтэй болно. 

Дураараа даралтын эм огт өгч болохгүй. Ер нь даралт бууруулах эмийг яарч хэрэглэх нь зөв биш. Харвасан хүний цусны даралтыг эхний 24 цагийн дотор 10 хувиар л буулгах зүйтэй гэж үздэг. Жишээ нь, цусны даралт нь 200 хүрсэн хүний даралтыг 180 болгож, аажмаар бууруулах тактик барьж ажиллахыг Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас зөвлөж байгаа. Даралтаа огцом бууруулах нь эргээд эрсдэлтэй гэж үздэг . Тиймээс даралтны эмийг өөрсдөө ч мэдэхгүйгээр хэрэглэх нь бас л аюултай.

Б.Мөнх