Түүхэн товчоон: Чөлөөлөх дайн

Японы түрэмгийлэгчдээс Хятад, Өвөр монголын ард түмнийг чөлөөлөх зорилгоор Монгол, Зөвлөлтийн армийн хамтарсан хүчээр явуулсан дайн 

 

    БНМАУ-ын Бага Хурлын Тэргүүлэгчид, Ардын Сайд нарын Зөвлөлийн гишүүдийн 1945 оны 8 дугаар сарын 10-ны өдрийн хамтарсан онц хурлаас БНМАУ-аас Японд дайн зарлах тухай тунхаглалыг баталжээ.

    Энэ дайнд Монгол Ардын Хувьсгалт Цэргээс дөрвөн морьт дивиз, механикжуулсан хуягт бригад, Нисэх дивиз, Их буу, Холбоо, Танкийн тусгай хороо оролцсон байна. Мөн Хилийн цэргийн найман хөдөлгөөнт отряд болон Дотоод Явдлын Яамны Улсыг аюулаас хамгаалах байгууллагын тусгай бүлэг, Ардын Өөрийгөө Хамгаалах Сайн Дурын Морьт Отряд оролцжээ. Мөн МАХЦ-ийн дайчид болон чөлөөлөгдсөн нутгийн ард олонд үйлчлэх зорилготой Цэргийн эмнэлэг, Цэргийн ансамбль, ухуулга сурталчилгааны бүлгүүд чөлөөлөгдсөн нутгуудад ажиллаж, Өвөр монголын ард түмэнд хүмүүнлэгийн болон сэтгэл санааны тусламж дэмжлэг үзүүлэх, БНМАУ-ын хөгжилт бэхжилт, ард түмний амьдрал, Монгол, Хятадын ард түмний найрамдлын талаар сурталчлах үүрэг гүйцэтгэжээ. Чөлөөлөх дайнд БНМАУ-ын зэвсэгт хүчнээс нийтдээ 21384 цэрэг, дарга оролцож, БНМАУ-ын Цэргийн Явдлын Яамны сайд, Бүх цэргийн жанжин маршал Х.Чойбалсан ерөнхийд нь удирдсан юм.

    Зөвлөлт-Монголын морьт механикжуулсан бүлгийн бүрэлдэхүүнд багтсан МАХЦ-ийн анги салбарууд хоёр чиглэлд тухайлбал, Дарьганга, Байшинтын районоос Долнуур, Жэхэгийн чиглэлд 950 гаруй км, Сайншандаас Чуулалт хаалганы чиглэлд 500 гаруй км газарт давшиж байлдааны үүргээ амжилттай биелүүлжээ. Давшилтын үед олон удаагийн ширүүн байлдаан болсноос 8 дугаар сарын 19-21-нд Жанчхүүгийн бэхэлсэн районыг чөлөөлөхийн төлөө томоохон байлдааныг явуулжээ.

    Монгол, Зөвлөлтийн цэргийн давшилтаар эхэлсэн Ази дахь дайн 1945 оны 9 дүгээр сарын 2-нд Япон улс бууж өгснөөр төгсгөл болов. 1945 оны 9 дүгээр сарын 3-нд БНМАУ-д Ялалтын баярыг өргөн дэлгэр тэмдэглэжээ.

    Чөлөөлөх дайнд баатарлаг гавьяа байгуулсан хурандаа Д.Нянтайсүрэн, байлдагч Л.Аюуш, Д.Данзанваанчиг, С.Дампил, Т.Дүүдэй, М.Жанчив нар БНМАУ-ын Баатар цолоор, мөн МАХЦ-ийн 2000 гаруй дайчид Монгол Улсын одон медалиар шагнуулжээ. Харин МАХЦ-ээс 80-аад хүн дайнд нас барсан, сураггүй болсон буюу шархадсан байна.  (Г.Мягмарсамбуу)