Чин улсын үеийн Халхын Сайн ноён аймгийн хошууХалхын зүүн гарын Түмэнхэн сайн ноёны ахмад хүүгийн угсааны Тод эрдэнэ ноён 1688 онд албат ардыг дагуулан говийг туулан Чин улсад дагаар оржээ. Зүүнгарын Галдан бошогт хааны цэрэгтэй хүчлэн байлдаж явсан тул 1691 онд Долнуурын чуулганаар түүнийг засаг, улсын түшээ гүн өргөмжлөв. Үргүй тул өөрийн үеэл ах Цэвээндоржийн хүү Цэвээнноровыг үрчлэн авч тэжээгээд Чин улсын хааны хиа болгож нийслэл хотод суулгажээ. 1692 онд Тод эрдэнийг нас барахад түүний засаг тушаалыг төрсөн ах Убадад залгамжлуулав. 1712 онд Убадаг залгамжилсан түүний хүү Бамуг нас барахад Тод эрдэнийн үрчилсэн хүү Цэвээнноровыг засаг өргөмжлөн тус хошууг захируулжээ. 1719 онд Чин улсын хааны зарлигаар цэрэг захиран VII Далай лам Галсанжамцыг хамгаалан Лхасад хүргэв. Түүнийг залгамжилсан хүү Цэмцэгжав нь цэргийн хэрэгт зүтгэн явсан тул бэйс, бэйлийн хэргэм дараан хүртэж 1757 онд төрийн жүн вангийн хэргэмээр шагнуулжээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Энх даваа, өмнөш Хөөвөр, баруунш Тэжгэр гашуун, хойш Загийн эхэн, зүүн өмнөш Цагаан нуур, баруун өмнөш Хацавчийн эхэнд хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошууны засаг ноён Жамьяндоржид үе улиран эрдэнэ засаг цол хүртээсэн тул тус хошууг Сайн ноён ханы аймгийн Эрдэнэ засгийн хошуу хэмээн нэрлэх болов. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг Цэцэрлэг мандлын аймгийн Богд хайрхан уулын хошуу хэмээн өөрчилж, Баян, Буянт, Бумбат, Тахилгат, Нарт, Тост, Холбоо, Чандмань уулын гэх сумдтай болгов. 1931 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр хошуудыг татан буулгахад тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Баянхонгор аймгийн Заг, Жаргалант сумдад бүхлээр Бууцагаан, Гурванбулаг сумдын нутагт багахан хэсэг нь хуваагдан орсон байна. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
|
Тод Эрдэнэ |
Засаг, улсын түшээ гүн |
1691-1692 |
|
Убада |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1692-1710 |
|
Баму |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1710-1712 |
|
Цэвээнноров |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1712-1732 |
|
Цэмцэгжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1732-1779 |
|
Гончигжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1779-1788 |
|
Дэмчигжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1788-1831 |
|
Түгжжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1831-1849 |
|
Дүйнхоржав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1849-1857 |
|
Гэлэгжамц |
Засаг, төрийн жүн ван |
1857-1878 |
|
Чойсүрэнжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1878-1907 |
|
Жамьяндорж |
Засаг, төрийн жүн ван, чин ван |
1907-1923 |
Ашигласан ном зохиол
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Түүхэн товчоон: Мянга есөн зуун хорин дөрвөн оны Зөвлөлт-Хятадын хэлэлцээр
Түүхэн товчоон: Улаанбутангийн тулалдаан
Түүхэн товчоон:Юйшитай (御史臺) (яам)
Түүхэн товчоон:Эетэй засгийн хошуу (Түшээт хан аймаг)
Зүүн дөрвөн замаас Нарантуул захын уулзвар хүртэлх авто замыг хааж, хэсэгчилсэн засвар, шинэчлэлт хийнэ4 сар 26. 17:44
Монгол Улсын хүн амын тоо 1.4 хувиар өсчээ4 сар 26. 17:33
“Шинэ хоршоо-Чинээлэг малчин” хөтөлбөрийн хүрээнд малчдад зургаан хувийн хүүтэй, 50 хүртэлх сая төгрөгийн зээл олгоно4 сар 26. 14:08
Германд Хятадын талд тагнуул хийсэн хэргээр дөрвөн хүнийг баривчилжээ4 сар 26. 8:37
НҮБ: Монголд хэрэг хянан шийдвэрлэх баталгаа алдагдсанд зовниж байгаагаа илэрхийлжээ4 сар 26. 8:22
Цэргийн насны залууст сэтгэлзүйн өвчлөл ихсэх хандлагатай байна4 сар 26. 8:05
Сэрэмжлүүлэг: Хүчтэй цасан болон шороон шуурга шуурна4 сар 26. 7:59
IDU: Монголын ардчилал нэн эгзэгтэй “саарал” түвшинд байна4 сар 26. 7:55
Улаанбаатарт өдөртөө +5...+7 градус дулаан байна4 сар 26. 7:50
Зурхай: Бизнес эхлэхэд сайн өдөр4 сар 26. 7:49
Морьт эргүүл ажиллаж эхэллээ4 сар 26. 3:24
Ц.Элбэгдорж: Намайг Засгийн тэргүүн, ажил хариуцсан цагдаагийн дүрэмт хувцастай албан хаагч биечлэн гүтгэлээ4 сар 25. 14:11
Ц.Элбэгдорж, П.Цагаан нарын "13 сая долларыг сонгуульд ашиглахаар бичилцсэн" viber чат ил боллоо4 сар 25. 13:04
"Ажнай" хурууны үзүүр төдийгээр л Л.Оюун-Эрдэнийн шүгэлийг...4 сар 25. 7:41
Төсвийн төлөвлөлтийг хүчлэхийн муухай үр дагавар4 сар 25. 7:26
Сурах бичигт сул тал бий юү?4 сар 25. 7:13
С.Амарсайхан: Өндөр барилгад гарсан галыг унтраах машин ойрын хугацаанд авна4 сар 25. 7:11
Өмнөговь аймгийн Засаг даргын нөөц санг Р.Сэддорж өөрийн хувийн сан гэж "андуурчээ"4 сар 25. 7:10
Тэмбүүгийн өвчлөл 154 тохиолдлоор өсчээ4 сар 25. 7:09
Д.Амартүвшин: Эрх мэдэл хэт төвлөрчихсөн Ардын намын эсрэг Ардчилсан намтай хамтарч орохоос өөр сонголт байсангүй4 сар 25. 7:07
Ч.Өнөржаргал: Нийгмийн даатгал, нэмэлт даатгал хоёр тусдаа ойлголт4 сар 25. 7:02
Улаанбаатарт +4...+6 градус дулаан байна4 сар 25. 7:00
Баялгийн хуваарилалтыг хуулиар зохицуулдаг боллоо4 сар 25. 6:57
Түүхэн товчоон: Эрдэнэ засгийн хошуу (Сайн ноёны аймаг)4 сар 25. 6:55
Зурхай: Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал өнгө зүс доройтно4 сар 25. 6:51
П.Цагааны "Ачит ихт" компанийн 34 хувийг "Эрдэнэт үйлдвэр" эзэмшинэ4 сар 24. 14:02
Засгийн газар "Шинэ хоршоо хөдөлгөөн" өрнүүлэх тухай төслийг хэлэлцэж байна4 сар 24. 10:32
Олон Улсын Ардчиллын Холбооны ТОГТООЛ – II4 сар 24. 9:34
"Ажнай" хурууны үзүүр төдийгээр л Л.Оюун-Эрдэнийн шүгэлийг...4 сар 24. 9:28
Эдийн засагч Б.Лакшми: Ардчиллын арал гэж сурталчилдаг Монголын төр бизнесүүддээ халдаж, хоёр хөршөөсөө ялгарахааргүй болчихлоо4 сар 24. 9:26
Өнөөдөр морь өдөр4 сар 24. 8:52
"Энэ жил Орбит, Тахилт, Найрамдал, Баянхошууны замыг бүхэлд нь засварлана" гэв4 сар 24. 8:50
Үндэсний аудитын газарт 25 бие даагч мөрийн хөтөлбөрөө хүргүүлжээ4 сар 24. 7:29
“Алтаргана” наадам Булган аймагт болно4 сар 24. 7:27
Ёс зүйн ДЕЛО: Ц.Цэрэнпунцаг Банкны хуулийн төсөл “шахаж”, Б.Лхагвасүрэн Банкны салбарыг ерөнхийлөн мөлхүүлсээр…4 сар 24. 7:25
Улаанбаатарт 6 хэм дулаан байна4 сар 24. 7:24
Эсрэг, тэсрэг байр суурь: Н.Алтанхуяг, Д.Цогтбаатар4 сар 24. 7:23
Нэр дэвшигчдийн “хар зураг” генсекүүдийн ширээн дээр өрөгдөөд эхэлсэн үү4 сар 24. 7:22
С.Зоригтой хамгийн сүүлд ресторанд уулзсан хүмүүс ам нээгээд эхэллээ4 сар 24. 7:21
Сэтгэгдэл (0)
⚠ Анхаар!Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.