Чин улсын үеийн Халхын Сайн ноён аймгийн хошууХалхын зүүн гарын Түмэнхэн сайн ноёны ахмад хүүгийн угсааны Тод эрдэнэ ноён 1688 онд албат ардыг дагуулан говийг туулан Чин улсад дагаар оржээ. Зүүнгарын Галдан бошогт хааны цэрэгтэй хүчлэн байлдаж явсан тул 1691 онд Долнуурын чуулганаар түүнийг засаг, улсын түшээ гүн өргөмжлөв. Үргүй тул өөрийн үеэл ах Цэвээндоржийн хүү Цэвээнноровыг үрчлэн авч тэжээгээд Чин улсын хааны хиа болгож нийслэл хотод суулгажээ. 1692 онд Тод эрдэнийг нас барахад түүний засаг тушаалыг төрсөн ах Убадад залгамжлуулав. 1712 онд Убадаг залгамжилсан түүний хүү Бамуг нас барахад Тод эрдэнийн үрчилсэн хүү Цэвээнноровыг засаг өргөмжлөн тус хошууг захируулжээ. 1719 онд Чин улсын хааны зарлигаар цэрэг захиран VII Далай лам Галсанжамцыг хамгаалан Лхасад хүргэв. Түүнийг залгамжилсан хүү Цэмцэгжав нь цэргийн хэрэгт зүтгэн явсан тул бэйс, бэйлийн хэргэм дараан хүртэж 1757 онд төрийн жүн вангийн хэргэмээр шагнуулжээ. Тус хошууны нутаг нь зүүнш Энх даваа, өмнөш Хөөвөр, баруунш Тэжгэр гашуун, хойш Загийн эхэн, зүүн өмнөш Цагаан нуур, баруун өмнөш Хацавчийн эхэнд хүрчээ. 1911 онд Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошууны засаг ноён Жамьяндоржид үе улиран эрдэнэ засаг цол хүртээсэн тул тус хошууг Сайн ноён ханы аймгийн Эрдэнэ засгийн хошуу хэмээн нэрлэх болов. 1923 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг Цэцэрлэг мандлын аймгийн Богд хайрхан уулын хошуу хэмээн өөрчилж, Баян, Буянт, Бумбат, Тахилгат, Нарт, Тост, Холбоо, Чандмань уулын гэх сумдтай болгов. 1931 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр хошуудыг татан буулгахад тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Баянхонгор аймгийн Заг, Жаргалант сумдад бүхлээр Бууцагаан, Гурванбулаг сумдын нутагт багахан хэсэг нь хуваагдан орсон байна. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
|
Тод Эрдэнэ |
Засаг, улсын түшээ гүн |
1691-1692 |
|
Убада |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1692-1710 |
|
Баму |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1710-1712 |
|
Цэвээнноров |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1712-1732 |
|
Цэмцэгжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1732-1779 |
|
Гончигжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1779-1788 |
|
Дэмчигжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1788-1831 |
|
Түгжжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1831-1849 |
|
Дүйнхоржав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1849-1857 |
|
Гэлэгжамц |
Засаг, төрийн жүн ван |
1857-1878 |
|
Чойсүрэнжав |
Засаг, төрийн жүн ван |
1878-1907 |
|
Жамьяндорж |
Засаг, төрийн жүн ван, чин ван |
1907-1923 |
Ашигласан ном зохиол
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dumda). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Майский И. Современная Монголия. Иркутск, 1921.
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Шархүү Цэ. Дөрвөн аймгийн засаг хошуудын засаг ноёдын товч шастир. // Mongoru kenkyukai. Osaka, 1984. Vol.7, т.119-207.
Түүхэн товчоон: Мянга есөн зуун хорин дөрвөн оны Зөвлөлт-Хятадын хэлэлцээр
Түүхэн товчоон: Улаанбутангийн тулалдаан
Түүхэн товчоон:Юйшитай (御史臺) (яам)
Түүхэн товчоон:Эетэй засгийн хошуу (Түшээт хан аймаг)
Нийслэлийн МАН-ын хороо Д.Сумъябазарыг чөлөөлж, Х.Нямбаатарыг даргаар томилно5 сар 18. 10:54
"Номын баяр" Сүхбаатарын талбайд амралтын өдрүүдэд болно5 сар 18. 10:41
Ихэнх нутгаар салхитай, хуурайшилт их байгаа тул гал түймрийн аюулаас сэрэмжтэй байхыг анхааруулж байна5 сар 18. 10:35
Онцгой байдлын алба хаагчид 36916 хүний амь нас, 1.2 их наяд төгрөгийн өмч хөрөнгийг авран хамгааллаа5 сар 18. 10:32
"5Ш" ажиллагааны хүрээнд Дэлхийн банктай хамтран ажиллаж, 1.7 сая долларыг буруутай этгээдээр төлүүлэх болжээ5 сар 18. 10:28
Зурхай: Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эрч, хүч ихсэнэ.5 сар 18. 9:43
О.Номинчимэг: “Хангай” зочид буудлын өмчлөгчид хугацаатай үүрэг даалгаварт хариу ирүүлээгүй5 сар 17. 11:48
СУИС-ийн уулзварын зүүн талаас хүнсний 4 дүгээр дэлгүүрийн уулзварын зүүн тал хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ5 сар 17. 11:43
Б.Очирваань Олд Траффордод зочилж, Уэйн Рүүнитэй уулзжээ5 сар 17. 9:54
ХЗДХ-ийн дэд сайд Б.Солонгоо С.Баярцогт, Баабар нарыг халз мэтгэлцээнд урив5 сар 17. 9:28
Монголын хоёр уулчин Эверестийн "үхлийн бүс"-т сураггүй болоод 100 гаруй цаг өнгөрлөө5 сар 17. 8:59
Эрэн хайх, эмнэлгийн тусламж үзүүлдэг Онцгойгийнхон5 сар 17. 8:51
Ц.Раднаа: "Миний өрсөлдөгч Япон өвгөн бий. Түүний рекордыг би сая эвдчихсэн"5 сар 16. 17:58
Насанд хүрээгүй хүнд согтууруулах ундаа худалдсан компанид мэдэгдэл хүргүүлжээ5 сар 16. 12:08
"Нарантуул" захын уулзвараас "Өгөөмөр" зах хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ5 сар 16. 11:59
Зээл олгоод эхэллээ үнийн хөөсөө хагалья5 сар 16. 9:38
Ишиг, хурга тэврэгчдийг их хуралд биш, амьтны хүрээлэнгийн захиралд сонгон шалгаруулая5 сар 16. 9:21
Номхон далай дахь Францын нутаг дэвсгэрт үймээн самуун дэгдсэний улмаас онц байдал зарлав5 сар 16. 9:18
Гавьяат тамирчин М.Анхцэцэгийн олимпын эрх баталгаажлаа5 сар 16. 9:18
Жинхэнэ эх орончид, жинхэнэ элитүүдийн суудал хоосон хэвээрээ5 сар 16. 9:16
ХОРИН НЭГ5 сар 16. 9:15
Оюутнууд УИХ-ын сонгуульд идэвхтэй оролцохоо илэрхийлэв5 сар 16. 9:14
С.Амарсайхан: Гамшгийн эрсдэлийг бууруулахын тулд бүх нийтийн ойлголт, хандлагыг өөрчлөх шаардлагатай байна5 сар 16. 9:12
Зээл олгоод эхэллээ үнийн хөөсөө хагалья5 сар 16. 9:11
Хогоо ангилж хаяад цуглуулсан бонус оноогоо ус авах, автобусанд суух, СӨХ-ны төлбөртөө ашиглах боломжтой болно5 сар 16. 9:07
Боловсруулаагүй арьс ширийг 2025 оны нэгдүгээр сарын 01-нээс экспортод гаргана5 сар 15. 16:52
“Олон улсын гэр бүлийн өдөр”-өөр 70 хос хуримлалаа5 сар 15. 16:46
Хилчний гудамжны замыг хааж, шинэчилнэ5 сар 15. 15:05
“Улаанбаатар марафон"-д 140 гаруй хүн гэр бүлээрээ гүйхээр бүртгүүлжээ5 сар 15. 11:15
ЗАВГҮЙ ХҮМҮҮС реалити хөтөлбөр Удиртгал 5.5 сар 15. 10:56
ЗАВГҮЙ ХҮМҮҮС реалити хөтөлбөр Удиртгал 4.5 сар 15. 10:53
Монголд 10-аас дээш ам бүлтэй 6176 өрх байна5 сар 15. 10:15
Хөнгөлөлттэй үнээр үйлчлүүлэх боломжтой нийслэлийн болон орон нутгийн СУВИЛЛУУД5 сар 15. 8:53
Б.Энхбаяр: Ч.Сайханбилэгт Монголоос мөнгө явуулдаг холбоо сүлбээтнүүд нь хэвээрээ байгаа5 сар 15. 8:41
Томас Гарон Да Силва: Биед минь халдаж, нуруу, хүзүү рүү хэд хэдэн удаа хүчтэй цохисон5 сар 15. 8:30
Ихэнх нутгаар салхитай, зарим газраар бороо, нойтон цас орно5 сар 15. 8:29
Өнөөг хүртэл “хулгай”-д холбогдоогүй, УИХ-д очоод “хулгай”-г хамгаалахгүй хүмүүсээ нэр дэвшүүлсэн намд л боломж ирнэ5 сар 15. 8:26
Нүүрсний хулгай, Хөгжлийн банк, Оюу толгой, “Эрдэнэтийн 49”-ийнхэн, дээрээс нь “жил өнжсөн” ЖДҮ-чид ч нэр дэвшихээр айсуй...5 сар 15. 8:25
Зурхай: Газар хагалах, ус булгийн эх малтах, уул овоо тахихад муу өдөр5 сар 15. 8:25
Нэр дэвшүүлэх ажиллагаа генсекүүдийнх нь хэлж байснаар явах уу5 сар 15. 8:25
Сэтгэгдэл (0)
⚠ Анхаар!Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.