Ерөнхий сайд аа, та “хэрүүлийн алим” шидчихлээ

Залуус энэ сарын эхээр Сүхбаатарын талбайд цуглан “Ажлаа хий” уриан дор нэгдэн Засгийн газарт шаардлага хүргүүлсэн. 15 заалт бүхий шаардлагын нэг нь нийгмийн даатгалын шимтгэлийг бууруулах.  Бизнес эрхэлж байгаа залууст хамгийн их дарамт болж байгаа зүйл бол нийгмийн даатгалын шимтгэл гэдгийг залуус энэ үеэр нэгэн дуугаар илэрхийлж байсан. Залуус өөрийн гэсэн бизнесээ төрийн дарамт багатай эрхлэхийг хүссэн. Харин шаардлагын хариуд Засгийн газрын зүгээс өнгөрсөн баасан гарагт “ Төсөвт байгууллага, газрын тос, уул уурхайн чиглэлээс бусад аж ахуйн нэгжийн ажилтан төлдөг нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 50 хувийг он дуустал буцаан олгоно” гэсэн шийдвэр гаргаснаа танилцуулсан юм. Харамсалтай нь, энэ бол хөрсөн дээр буусан шийдвэр биш гэдгийг аж ахуйн нэгжүүд илэрхийлж байна. Засгийн газрын зүгээс аж ахуйн нэгж, ажилтны дунд шидсэн “хэрүүлийн алим” болчихов.

Засгийн газрын тэргүүн Л.Оюун-Эрдэнэ өнөөдөр топ аж ахуйн нэгжүүдтэй уулзахаар товложээ. Үнэндээ хямралын энэ цаг дор “Шинэ сэргэлт” гэж  сэвж, “топ” гэж гүйхээс илүүтэй жижиг дунд бизнес эрхлэгчдийнхээ үгийг сонсох нь амьдралд ойр гэдгийг Ерөнхий сайдад сануулах юун. Жижиг дунд бизнес эрхлэгчид Монгол Улсын бүртгэлтэй аж ахуйн нэгжийн 90 орчим хувийг, нийт ажлын байрны 50 орчим хувийг бүрдүүлдгийг түүнд саяхан болсон залуусын жагсаал хангалттай сануулсан гэж найдья.

“Ковид 19” цар тахлын улмаас өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд аж ахуйн нэгжүүдийн санхүүгийн төлбөрийн чадвар эрс муудсаныг хаа хаанаа сайн мэдэж байгаа. Холбогдох байгууллагуудын зүгээс нийгмийн даатгалын шимтгэлийн хугацаандаа төлөхгүй байх, дутуу төлөлттэй, төлөлт удааширснаас өр авлага нь нэмэгдэх төлөвтэй байна гэдгийг анхааруулсаар байна.

Статистик мэдээнээс харвал “энэ оны нэгдүгээр сарын байдлаар нийгмийн даатгалын шимтгэлийн авлага 313.3 тэрбум төгрөгт хүрчээ. Нийт авлагын 97.4 хувь буюу 305 тэрбум төгрөгийг аж ахуйн нэгж байгууллагын авлага эзэлдэг бөгөөд үүний 52.7 хувь нь 121 ба түүнээс дээш хоногтой” байна. Засгийн газраас гаргасан шийдвэрээр тухайн ажилтныхаа нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 50 хувийг буцаан олгохын тулд  аж ахуйн нэгж сар бүр нийгмийн даатгалын санд шимтгэлээ төлсөн байх хэрэгтэй. Нийгмийн даатгалын санд аж ахуйн нэгжийн шимтгэл нь орсны дараа ажилтны төлсөн шимтгэлийн 50 хувийг нь буцаана гэж байгаа.

Жишээ нь, Нэг сая 200 мянган төгрөгний цалинтай ажилтан байлаа гэхэд 11.5 хувийн шимтгэл ажилтан төлнө. Өөрөөр хэлбэл 138 мянган төгрөгний шимтгэл төлөөд 69 мянган төгрөгөө буцаан авна. Үүний тулд байгууллага 150 мянган төгрөгийн шимтгэлийг сар бүр нийгмийн даатгалын санд тушаасан байх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, аж ахуйн нэгж 1.2 сая төгрөгийн цалинтай ажилтныхаа буцаалтыг олгохын тулд нийгмийн даатгалын санд 258 мянган төгрөг тушаах ёстой болж байгаа юм.

Тэгэхээр Засгийн газрын энэ шийдвэр бол яг үнэндээ аж ахуйн нэгжүүдэд дарамт хэвээр үлдэв.

“Монполимент”-ийн ерөнхий захирал Н.Мөнхнасан “НДШ-г мөн ажилтны төлдөг хэсгийг буцаан олгоно гэж. Үнэндээ ард иргэд энэ буцаан олголт гэхээсээ илүү тогтолцоонд нь, үр өгөөжийг нь хүртэж чадахгүй байгаа байдалд нь бухимдаж, өөрчлөхийг хүсч байгаа. Энэ буцаан олголт тойруу замаар мөн л үнийн өсөлтөнд нөлөөлнө. Насаараа төлсөн НДШ-ээ өнөөдөр өвлүүлэн үлдээх бодлого ч алга. Шархны наалт нааж байгаа төдий л…” гэж бичсэн байсан.

“Лантуун дохио” ТББ-ыг үүсгэн байгуулагч Ч.Ганжавхлан өөрийн фэйж хуудсанд “ Наад НДШ 50% буцаан олголт гэдэг жүжгийн төлөөсийг бид 100 хувь эргүүлж төлнө шүү. Өнөөдрийн тог цахилгааны мөнгө шиг” гэж бичжээ.

Ингээд харвал Засгийн газрын зүгээс аж ахуйн нэгжүүдийг шахаж нийгмийн даатгал төлүүлэхдээ ажилтныг нь турхирахаар шийдсэн бололтой. Мэдээж, аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд нийгмийн даатгалын тайлангаа хуулийн хугацаанд нь гаргаж өгөх үүрэгтэй. Өртэй бол ажилтны буцаан олголтын 50 хувь нийгмийн даатгалын сангийн өрийн суутгалд явна. Өрөнд суутгуулсан учраас цалин дээр нь шимтгэлийн буцаалт гэж тооцож олгох уу. Ямар ч байсан одоогоор иргэдэд таалагдахын тулд аж ахуйн нэгжүүдээ нясалчихав. Магадгүй ажилтан аж ахуйн нэгжийн хооронд маргаан үүснэ. Үүнээс болж иргэн нь ажилгүй, аж ахуйн нэгж нь хаалгаа барихад хүрэхгүй гэх баталгаа ч алга.

Ерөнхий сайд аа, “Нухаа авах гээд нүдээ сохлов” гэгчээр Нийгмийн даатгалын шимтгэлийн өрийг барагдуулахын тулд ажилтнаар нь “өгөөш” тавьж, хэдэн жижиг аж ахуйн нэгжийнхээ амыг барьчихав даа.