Өнөөдөр дэлхийн цусны даралт ихсэхтэй тэмцэх өдөр ~ TOIM.MN

Жил бүрийн 5-р сарын 17-ыг “Дэлхийн цусны даралт ихсэхтэй тэмцэх өдөр” /World Hypertension Day/ болгон тэмдэглэдэг аж. Энэ нь зөвхөн энэ өвчний аюулыг ярих өдөр биш бөгөөд харин энэ өвчинтэй тэмцэх, хэрхэн урьдчилан сэргийлэх талаар сурталчилгаа хийх боловсролын өдөр гэж ойлговол зүйтэй.

Тус өдрийг 2005 онд “Дэлхийн цусны даралт ихсэхтэй тэмцэх лиг”-ээс /World Hypertension League/ санаачилсан бөгөөд тус өвчний өнөөгийн нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийж, түүнийг тойрсон асуудлуудын талаарх мэдлэгийг нэмэгдүүлж, олон хүнийг уг өвчний аюулаас урьдчилан сэргийлэх зорилготой. Эхний жилийн үйл ажиллагааг “Цусны даралтын хэмжээгээ мэд” уриан дор зохион байгуулж 24 орны эрүүл мэндийн байгууллагууд нэгдэн оролцсоноор асар өндөр үр дүнтэй болж байсан бөгөөд үүнээс хойш жил бүр уг өдрийг тодорхой уриан дор тэмдэглэх болжээ. 2022 оны тус өдрийг "Цусны даралтыг зөв хэмжиж, хяналтандаа байлгаж, урт наслаарай" /Measure Your Blood Pressure Accurately, Control It, Live Longer/ уриан дор дэлхий даяар ялангуяа бага болон дунд орлоготой улс, бүс нутгуудад зохион байгуулж тус өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх мэдлэгийг ард иргэдэд олгон, цусны даралтаа зөв хэмжих аргуудыг заахад анхаарлаа хандуулна.

Энэ өдөр дэлхийн өнцөг бүрт эрүүл мэндийн салбарын төрийн болон төрийн бус байгууллагууд хамтран хүн амын дунд артерийн гипертензи буюу даралт ихсэх өвчин, түүний хор уршиг, эмчилгээ, урьдчилан сэргийлэлтийн талаар мэдээлэл өгч олон нийтийн арга хэмжээ зохион байгуулдаг уламжлалтай болжээ.

Статистик судалгаанаас харахад дэлхий дахинаа арван хүн тутмын 3 нь, харин Монгол улсад хүн амын 40-өөс дээш насны 4 хүн тутмын нэг нь Артерийн даралт ихсэх өвчнөөр шаналж байна.

Ойролцоогоор 1.8 тэрбум даралт ихсэх өвчтэй хүний 50 орчим хувь нь энэ өвчний талаар тодорхой ойлголтгүй явдаг ба цусны даралтаа хэвийн байлгахын тулд эмчилгээний ямар нэгэн арга хэмжээ огт авалгүй явдаг гэсэн тоо баримт байдаг ажээ.

Цусны даралт ихсэх өвчний гол хүндрэл бол тархинд цус харвах эмгэг билээ. Монгол орон тархинд цус харвах эмгэгээр Дэлхийн 210 гаруй орноос 1-2 БАЙР-ыг эзэлдэг (ДЭМБ, 2017 он). Цусны даралт ихсэх өвчний эрсдэлт хүчин зүйлийн нэг бол хоол хүнсэндээ ДАВС-ыг хэтрүүлэн хэрэглэх дадал зуршил юм.

Хүн өдөрт давсыг 6 гр-аас дээш хэмжээгээр хоол хүнсэндээ хэрэглэхэд цусны даралт ихэсдэг болохыг эрдэмтэд нотолжээ. Монгол хүн хоол хүнсэндээ өдөрт дундажаар 10-12 гр давс хэрэглэж байна (ЭМЯ, 2014). Энэ нь Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын зөвлөмж хэмжээнээс (6 гр-аас ихгүй) 2 дахин их үзүүлэлт юм. Өөрөөр хэлбэл 10 хүн тутмын 8 нь давсыг хэтрүүлэн хэрэглэдэг гэсэн үг.

Давсыг хэтрүүлэн хэрэглэхэд яагаад цусны даралт ихэсдэг вэ? Артерийн судсаар урсаж буй цус ханандаа үзүүлэх даралтыг бид цусны даралт хэмээн ойлгоно. Хэвийн үед артерийн судсанд агуулагдаж буй цус ханандаа үзүүлэх даралт 120/80 мм.муб байдаг. Бид хөл гараа гэмтээх үед үрэвслийн улмаас эд эс завсар шингэн хуримтлагдан хавагнаж хавддаг. Энэ үед давстай хар цайгаар боолт хийхэд хаван буурдаг. Яагаад гэвэл давс ихтэй уусмал усыг өөртөө татах шинж чанартай учраас тэр юм.

Хоол хүнсэндээ давс ихээр хэрэглэхэд цусанд агуулагдах давсны хэмжээ нэмэгдэнэ. Цусанд агуулагдах давсны агууламж их байвал усыг өөртөө татаж эргэлдэх цусны хэмжээ ихэсдэг. Улмаар судасны хананд үзүүлэх даралт нэмэгдэж цусны даралт ихэсч эхэлнэ. Цусны даралт тогтмол ихэссэнээр цусны даралт ихсэх өвчин бий болдог.

Монгол хүн яагаад давсыг хэтрүүлэн хэрэглэх хандлагатай болов? Монгол орон эрс тэс уур амьсгалтай, далайн түвшнээс дээш 1,500м өндөр, агаарын чийгшил бага зэрэг онцлог нь бие организм хөлөрч усаа гадагшлуулах хандлагатай байхыг үгүйсгэхгүй. Бие организмд ус баригдахгүй гадагшлах нь үл ялиг цусны даралт буурах, ядарч сульдах, тамирдах хандлага их байж болох юм. Энэ онцлогт Монгол хүн дасан зохицохын тулд давсыг хэтрүүлэн хэрэглэх дадал зуршил бий болох магадлалтай юм.

Иймд бид хоол хүнсэндээ давсыг хэвийн хэмжээнд хэрэглэж сурах нь маш чухал. Тухайлбал, өдөрт хэрэглэх давсны хэмжээг 10 граммаас 6 гр болгон бууруулахад тархинд цус харвах эмгэгээр нас барах эрсдэл 16%, зүрхний ишеми өвчнөөр нас барах эрсдэл 12% буурдаг болохыг тогтоосон. Ийм учраас бид эргэлдэж буй цусны хэмжээг нэмэгдүүлнэ хэмээн давсыг хэтрүүлэн хэрэглэж болохгүй. Харин давсыг хэтрүүлж биш зохистой хэвийн хэмжээнд хэрэглэхийг урьтал болгох ёстой. Танд эрүүл энхийг хүсэе!