Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “сахал” Д.Эрдэнэбилэгтэй “гар барьсан” уу

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ “сахал” Д.Эрдэнэбилэгтэй “гар барьсан” уу

Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлийн гуравны нэг хувь нь буюу 509 тэрбум төгрөг нь Худалдаа хөгжлийн банкинд  / ХХБ / харьяалагддаг. Учир нь ХХБ гэсэн нэг “эзэн”-тэй “Кью Эс Си” 74.9 сая ам.доллар, “Хөтөл цемент шохой” 103 сая ам.долларын зээл авсан ч төлөлт хийгээгүй . Тиймээс Засгийн газраас ХХБ буюу Д.Эрдэнэбилэг Хөгжлийн банкинд 509 тэрбум төгрөгийн өртэй хэмээн мэдээлсэн. Сангийн сайд Б.Жавхлан өнгөрсөн долоо хоногт хийсэн мэдээлэлдээ “Кью Эс Си” компани 60 тэрбум төгрөгийн өр төлнө хэмээн мэдэгдсэн. Ингээд тооцвол ямартай ч 440 орчим тэрбум төгрөгийн өр ХХБ төлөөгүй байна. Хөгжлийн банкны хувьд өнөөдрийн байдлаар нийт чанаргүй зээлээсээ 200 орчим тэрбум төгрөгийн өр барагдуулалт хийсэн. Зургадугаар сарын сүүлч гэхэд 200 гаруй тэрбум төгрөг,  оны эцэст 800 орчим тэрбум төгрөгийн эргэн төлөлт хийгдэж байж дампуурлаас мултарч чадна хэмээн Сангийн сайд хэлсэн. Гэвч энэ зээлийг барагдуулах хамгийн боломжит хувилбар нь Төрийн өмчит компаниудын авсан 600 орчим тэрбум төгрөг гэж харагдаж байгаа ч Засгийн газар ийм хэмжээний мөнгө төлөх байтугай байна.

Харин хамгийн том зээлтэй гэгдэж буй Худалдаа хөгжлийн банкны хувьд “Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг ОХУ-ын “Ростех” корпорациас авахад шилжүүлсэн мөнгөө “Кью Эс Си” компанийн өрөнд суутгуулах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж буй. Энэ тухайгаа ХХБ-ны ТУЗ-ийн дарга Д.Эрдэнэбилэг  “Улаанбал” нэвтрүүлэгт орохдоо хэлсэн. Тэрбээр “Эрдэнэтийн 49 хувийг “РосТех” компаниас худалдаж авахад Худалдаа хөгжлийн банкнаас гаргасан хөрөнгийг “Кью Эс Си” компанийн зээлийн суутгалд оруулсан гэж ойлгоод өргүй болсон гэж бодож байсан. 2018 оны нэгдүгээр сард гарсан Засгийн газрын 7 дугаар тогтоолд Эрдэнэтийн 49 хувьтай холбоотой зээлийн асуудлыг “Кью Эс Си” компанийн өрөнд суутгах тухай бий. Мөн Үндсэн хуулийн цэцийн 2018 оны 2 дугаар сарын 18-ны шийдвэрээр Төр Эрдэнэтийн 49 хувийг эргүүлэн авсан тохиолдолд Худалдаа Хөгжлийн банкинд төлөх ёстой гэж бий” хэмээн хэлээд Засгийн газрын тогтоол, ҮХЦ-ийн шийдвэрийн хуулбарыг үзүүлж байлаа.  Гэхдээ өнөөдөр Засгийн газрын зүгээс ч Худалдаа хөгжлийн банкны зүгээс ч яг хэдэн төгрөгийг хэрхэн шилжүүлэх талаар тодорхой мэдээлэл өгөөгүй байна. Сангийн яамнаас 12 зээлдэгчийн 1.2 их наяд төгрөгийн зээлийн багцыг  хэрхэн шийдвэрлэх талаар Засгийн газрын өчигдрийн хуралдаанаар хэлэлцүүлнэ гэж байсан ч нийтэд ил болсон мэдээлэлд энэ тухай байсангүй.

Засгийн газар Худалдаа хөгжлийн банкинд ямар хэмжээний өртэй вэ?

“Эрдэнэт үйлдвэр”-ийг ОХУ-ын “Ростех” корпорациас авсан ХХБ-ны эх үүсвэр болох 400 сая 270 мянган ам.долларыг Худалдаа хөгжлийн банк “Засгийн газар, Монголбанк, Хөгжлийн банк, Худалдаа хөгжлийн банкны барьцаагүй зээл” гэсэн дөрвөн эх үүсвэрээс бүрдүүлсэн байж болзошгүй. Үндсэн эзэн болох Худалдаа хөгжлийн банкнаас барьцаагүйгээр 111.2 сая ам.доллар,  Хөгжлийн банкнаас 71.3 сая ам.доллар зээлсэн Кью Эс Си, 61.2 сая ам.доллар зээлсэн “Хөтөл” компанийн мөнгө  гээд 49 хувь болох 400 сая 270 мянган ам.долларын 72.4 хувь нь төрөөс, 27.6 хувь нь Худалдаа хөгжлийн банкнаас гарсан хэмээн 2019 онд Ерөнхий сайд Л Оюун-Эрдэнэ Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газрын дарга байхдаа олон нийтэд танилцуулсан.

Ерөнхий сайдын хэлснээр тооцож үзэхэд ХХБ-ны 27.6 хувь нь 111.2 сая ам.доллар. Өнөөгийн ханшаар тооцвол 330 тэрбум гаруй төгрөг. Өөрөөр хэлбэл, нийт өр 440 тэрбум төгрөг үлдсэн гэж тооцвол наад зах нь 75 хувь нь.

Ингээд харвал Хөгжлийн банкны 1.7 тэрбум төгрөгний чанаргүй зээлийн активын 1 тэрбум орчим  төгрөг нь Засгийн газарт ногдох нь. Засгийн газар үнэндээ дуулиан үүсгэж 26 компани цоллосон ч эцсийн дүндээ “шаварт унасан шарын эзэн” болж таарах шив.

Худалдаа Хөгжлийн банк түүний эзэн Д.Эрдэнэбилэгийн хувьд энэ бүхнийг мэдэж байгаа учраас “Хэлэлцэж л байна. Болох биз дээ” хэмээн хээвнэг хэлсэн биз .

Төр хувийн хэвшлийн худалдаж авсан үл хөдлөх хөрөнгийг минийх гээд авчихсан юм чинь хуулийн дагуу мөнгөө төлөх л ёстой. Одоогоор Засгийн газар өрөө төлсөн, төлөх эсэх тухай тодорхой хариулт өгөөгүй л байна.

Засгийн газрын тогтоол хаачив?

ХХБ-ны эзэн Д.Эрдэнэбилэгийн хэлснээр Засгийн газар Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг худалдаж авсан гэх  “Монголиан коппер корпорейшн” компанид төлөх төлбөрөөсөө “Кью Эс Си”-гийн өрөнд суутгах тухай тогтоол 2018 оны нэгдүгээр сарын 4-нд гаргасан. Энэхүү долдугаар тогтоол нь Засгийн газрын нээлттэй мэдээлэлд алга. Гэхдээ Д.Эрдэнэбилэг гэж хүнд хуулбар нь байгаа учраас ямартай ч ийм тогтоол гаргасан нь үнэн гэж болно.  Хуурамчаар үйлдэж, хар нэр зүүхгүй нь тодорхой. Тухайн үед Засгийн газрын тэргүүн нь өнөөдрийн Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, Сангийн сайд нь Ч.Хүрэлбаатар байсан. Чухам энэ асуудлыг хариуцаж ажиллаж байсан ЗГХЭГ-ын дарга нь өнөөдрийн Ерөнхий сайд. Буух эзэн буцах хаягтай тогтоол.

Засгийн газрын тогтоолоос гадна ҮХЦ-ийн шийдвэр бий. “Эрдэнэт үйлдвэр ХХК, Монголросцветмэт ХХК-ийн 49 хувийн энгийн хувьцааг төрийн мэдэлд авсан тохиолдолд “Монголиан коппер корпорейшн” ХХК-ийн ОХУ-ын “Ростех” корпорацид уг 49 хувийн энгийн хувьцааг авахад зарцуулсан төлбөрийг төлж барагдуулах үүрэгтэйг дурдсугай” хэмээн цагаан цаасан дээр хараар бичжээ. Тэгэхээр Засгийн газар хүлээсэн үүргээ биелүүлэх нь ойлгомжтой. Эх сурвалжийн мэдээлснээр Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хувьд Худалдаа хөгжлийн банк буюу “сахал Д.Эрдэнэбилэг”-тэй өнгөн дээрээ тэмцээд байгаа мэт харагдавч, нэгэнт буланд шахуулсан учраас тохиролцохоос аргагүй байдалд хүрчээ. Хэдийгээр Худалдаа хөгжлийн банк нь “Кью Эс Си”-гээс эхлээд төрөөс зээлэхийг нь зээлээд авахыг нь аваад компани хооронд гүйлгэсээр байсан ч Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг ОХУ-ын төрийн өмчит компаниас худалдаж авсан нь үнэн. Аваад ирсэн хувийг нь Засгийн газар авсан нь бас үнэн. Хэрвээ Засгийн газар 49 хувийг авсан бол ОХУ үнэгүй өгөхгүйгээс хойш мөнгөө төлөөд аваад ирсэн хувийн хэвшилд өрөө төлөх л ёстой.

Засгийн газар ханцуй дотроо тохиролцсон уу

   2012 оноос яригдсан Эрдэнэт үйлдвэрийн 49 хувийг Монголын тал худалдаж авах процесст дэлхийд тэргүүлэх хуулийн компаниуд оролцож, 2016 оны сонгуулийн өмнөхөн гарын үсэг зуралцсан. Өөрөөр хэлбэл дөрвөн жил гаруй энэ ажил үргэлжилж, 2016 онд мөнгөө шилжүүлсэн гэдгийг ХХБ-ны удирдлагууд хэлдэг. Харин энэ үед Монгол Улсын төрд мөнгө байсан уу гэвэл асуултын тэмдэг. Гэхдээ өнөөдөр Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар Худалдаа хөгжлийн банкинд өнөөх 110 гаруй сая ам.долларыг төлнө гэвэл ахиад асуултын тэмдэг. Чадахгүй нь тодорхой.

Засгийн газрын баталгаатай Самурай бондын 30 тэрбум иен буюу 713 тэрбум төгрөгийг төлөх гэж хэрхэн бажга авч байгааг та ч, би ч харж буй.  Гэтэл ирэх жил ахиад Евробондын 500 сая, Гэрэгэ бондын 540 сая  ам.доллар хүлээгдэж байна. Засгийн газар төлнө гэж биш хойшлуулна, бага хүүтэй бондоор солино гэж төлөвлөж байгаа нь Сангийн сайдын мэдэгдлүүдээс анзаарагдсан. Зөвхөн нийт зээлүүдийнхээ хүүнд Засгийн газар ирэх жил 1 их наяд төгрөг төлнө. Тэгэхээр Засгийн газар Худалдаа хөгжлийн банкны онцлоод байгаа 111 сая ам.долларыг төлчихнө гэж бардам хэлж чадахгүй. Гэхдээ суутгахын тулд ХХБ-тай заавал гар барилцах шаардлагатай . ХХБ үүнийг мэдэх учраас дуудсан цаг бүрт нь гүйж очоод хэлэлцээрийн ширээний ард суухгүй байгаа бололтой. Тиймээс л доод шатанд нь биш дээд шатанд нь ханцуй дотроо тохиролцох ажиллагаа аль хэдийнэ хийгдсэн гэдгийг эх сурвалж хэлж байгаа юм .

Гол нь Ерөнхий сайдын хувьд ХХБ тэр тусмаа Д.Эрдэнэбилэгийг ялсан мэт харагдах имижээ хадгалж үлдэхийн тулд энэ тухай мэдээллийг олон нийтэд цацахгүй л болов уу . Харин ХХБ-ны хувьд өрийг өрөөр гэсэн зарчмаа бариад Засгийн газрыг буланд шахчихсан. Мэдээж энэ мэт асуудлаа цэгцлээгүй учраас IPO гаргах буюу олон нийтэд нээлттэй компани болоход ч яарахгүй байгаа биз. Тийм ч учраас Засгийн газар банкуудын IPO  гаргах асуудалд хүлээцтэй хандаж буй. Засгийн газрын гадаад өр нэгэнт талийсан. Хуульд заасан өрийн дээд хязгаарыг шүргэн алдан байгаа нь нууц биш.

Тэгэхээр Ерөнхий сайд аа, Худалдаа хөгжлийн банкны өрийг төлсөн үү, Засгийн газар дотооддоо хэдий хэмжээний өртэй вэ гэдэг асуулт тавиад үлдээе.