Өнөөдөр олон улсын дохионы хэлний өдөр

2018 оноос эхлэн 09-р сарын 23-ны өдрийг “Олон улсын дохионы хэлний өдөр” болгон тэмдэглэж байхаар НҮБ-аас 2017 оны 12 сард 19-ний хурлаараа шийдвэрлэжээ. 1951 оны 09-р сарын 23-ны өдөр Дэлхийн Сонсголын Бэрхшээлтэй Иргэдийн Холбоо /World Federation of the Deaf (WFD)/ анх байгуулагдаж байсан өдрийг сонгосон бөгөөд энэ байгууллага өнөөдөр 135 үндэсний холбоодыг эгнээндээ нэгтгэн 70 гаруй сая иргэдийн эрх ашгийн төлөө ажиллаж байна.

 

Дэлхийн дохионы хэлний өдөр бол бүх сонсголгүй хүмүүс болон бусад дохионы хэл хэрэглэгчдийн хэл шинжлэл, соёлын ялгаатай байдлыг дэмжиж, хамгаалах онцгой боломж юм. 2022 оны энэ өдрөөр WFD-ийн зүгээс “Дохионы хэл биднийг нэгтгэдэг” /Sign languages unite us!/ гэсэн уриаг дэвшүүлсэн байна. Урианы хүрээнд олон улсын дохионы хэлний өдрийг тэмдэглэх үеэр дэлхий дахинд дохионы хэлийг түшиглэн бий болсон нэгдмэл байдлаа онцлон харуулах болно. Сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийн нийгэмлэг, засгийн газар, иргэний нийгмийн байгууллагууд үндэснийхээ дохионы хэлийг эх орныхоо хэлний янз байдлын нэг хэсэг болгон хөгжүүлэх, сурталчлах, танин мэдүүлэх, хүлээн зөвшөөрлэхийн төлөө хамтдаа хүчин чармайлт гарган ажиллах ёстой гэж үзжээ.

 

Дэлхий дахинд ойролцоогоор 72 сая гаруй сонсголын бэрхшээлтэй иргэд амьдарч байгаагийн 80 орчим хувь нь хөгжиж буй орнуудад байна. Тэд 300 гаруй өөр дохионы хэлийг ашигладаг.

 

Дохионы хэл бол ярианы хэлнээс бүтцийн хувьд бүрэн ялгаатай байгалийн хэл юм. Улс орон бүрд өөрийн онцлогтой дохионы хэл ашигладаг боловч олон улсын дохионы хэл гэж байдаг. Энэ нь харьцангуй хялбар, ойлгомжтой дохионуудыг багтаасан, өөрийн гэсэн толь бичигтэй бөгөөд сонсголын бэрхшээлтэй иргэд олон улсын арга хэмжээнд оролцох, бусад улсаар аялах, нийгмийн олон үндэстнүүдийн арга хэмжээнд оролцохдоо нийтлэг ашигладаг байна.

 

Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн эрхийн конвенцид дохионы хэлний өргөн хэрэглээг хүлээн зөвшөөрч, сурталчилж байна. Дохионы хэл нь ярианы хэлтэй ижил статустай байх ёстойг тодорхой харуулж, улс орнуудад дохионы хэл сурах боломж нь хялбар болгож, сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийн хэлийг нийтэд сурталчлахыг үүрэг болгосон байдаг.

 

Олон улсын дохионы хэлний өдрийг тэмдэглэхээр товлосон НҮБ-ын тогтоолд дохионы хэлээр дамжуулан чанартай боловсрол эзэмшүүлэх нь сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн өсөлт хөгжил, нийгмийн байр суурьд чухал нөлөөтэй бөгөөд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хөгжлийн зорилтыг хэрэгжүүлэхэд маш их ач холбогдолтой болохыг онцолжээ.

 

Түүнээс гадна дохионы хэлийг нийтээр мэддэг болох, дохионы хэлээр үйлчилдэг үйлчилгээний байгууллагыг олшруулах, үйлчилгээний газруудад дохионы хэлний хэлмэрчтэй болох ч сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийг дэмжих хөтөлбөрийн нэг хэсэг байх болно.

 

Тиймээс дохионы хэлийг хэл шинжлэлийн болон соёлын олон талт байдлын нэг хэсэг хэмээн үзэж дохионы хэлний ач холбогдлыг нийтээр хүлээн зөвшөөрөх нь нэн чухал юм.

 

Түүнчлэн энэ өдөр сонсголын бэрхшээлтэй иргэдтэй холбоотой, тэдний сайн сайхны төлөө хийж байгаа бүхий л үйлсэд “nothing about us without us” буюу “бидний тухай бидэнгүйгээр ярьвал юу ч биш” гэдэг зарчмыг барьж ажиллахыг сануулсан байна. Энэ нь ямарваа өдөр тутмын амьдралын асуудлаас эхлээд хууль эрх зүйд оруулах өөрчлөлтийн хүрээнд ч сонсголын бэрхшээлтэй иргэд болон тэднийг төлөөлдөг холбоо, ТББ-уудыг оролцуулж, санал бодлыг нь тусгаж байх тухай ойлголт.

2020 оны байдлаар Монгол улсад 100 гаруй мянган хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд байгаагаас хэл яриа, сонсголын бэрхшээлтэй иргэд 13,000 орчим байна. Манай улсад Сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн 29-р тусгай сургууль хүүхдүүдэд багаас нь дохионы хэлээр боловсрол олгож байна.