Нүүрсний хулгайч гишүүдийн нэрсийг зарлавал хамгийн эхэнд “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэ байх магадлалтай

Ирэх ням гаригт /2022.12.04/ иргэд жагсаж нүүрсний хулгайчдын нэрсийг зарлахыг шаардаж, алдагдсан боломжоо хулгайчуудаас буцааж авахыг шаардах гэж байна. Энэ жагсаал 1990 оны ардчилсан хувьсгалын жагсаалаас хойшхи хамгийн өргөн хүрээг хамарсан, үр дүнд хүрч мэдэх ард түмний жагсаал байх төлөвтэй байна. Хамгийн гол нь энэ жагсаал “органик” жагсаал болохгүй байх вий гэсэн айдас байна. Өвлийн жавар тачигнасан энэ үед иргэд жагсах гэж байгаа нь, сошиал орчин дахь хандлагаас иргэдийн бухимдал туйлдаа хүрч буй нь харагдаж байна.

Хэрэв иргэдийн жагсаал хүчээ авч, жагсаал үр дүнд хүрвэл “нүүрсний хулгайч” гэх пайзаа зүүгээд явах эхний хүн нь “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэ байх магадлал хамгийн өндөр гэдгийг хэлье.

“Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэ нь “Таван толгой транс” компанийн 70 хувийг эзэмшдэг. Мөн орон нутгийн Тавантолгой ХК-ийн 49 хувийг эзэмшдэг. Гэхдээ үлдсэн 51 хувь нь орон нутгийн нэр дээр гэдэг ч үнэн хэрэгтээ бүхэлдээ шахуу Д.Бат-Эрдэнийн мэдэлд байдаг ч гэгддэг. Ортой.

Монгол улс нүүрс хулгайлагчтай юм байна шүү дээ, тэр нь УИХ-ын нөлөө бүхий гишүүн юм байна гэж “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнийг чичилж эхлэх үе нь 2017 он байв. Түүнийг 340 мянган тонн нүүрс хулгайлчихжээ гэдгийг их хуралд хамт суугаа гишүүн нь хэлж байлаа. Тэр мөнгөн дүн нь 60 тэрбум төгрөгтэй тэнцдэг.

Тодруулбал: “Эрдэнэс Таван толгой” ХК-ийн Цанхийн Зүүн уурхайн урд хэсэг нь орон нутгийн жижиг “Таван толгой” ХК-ийн дөрөвдүгээр уурхайн тусгай зөвшөөрлийн талбайн хойд хэсэгтэй уртрагийн 4831181 солбилцлоор огтлолцдог. Яг энэ огтлолцол дээр нүүрсэн мөргөцөг байдаг. Энэ нүүрсэн мөргөцгийг хулгайгаар олборлож 268 мянган тонн нүүрсийг хил давуулсан, хохирол нь 20 сая ам.доллар, олборлогч нь “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнийн мэдлийн орон нутгийн жижиг “Таван толгой” компани. Асуудал хөндөгдөж засгийн газар ажлын хэсэг байгуулж байлаа. Сураггүй болсон нүүрс явцын дунд 340 мянган тонн болж нэмэгдсэн. Тухайн үеийн Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатараар ахлуулан байгуулсан ажлын хэсэг шалгалт хийсэн судалгаа, дүгнэлтээ Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулсан.

 Засгийн газрын ажлын хэсгийн дүгнэлт 2018 он

“Тавантолгой” компани “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хилийг давж нүүрс олборлосон болох нь тогтоогдсон. Тэд олон жилийн өмнөөс ингэж ажилласан байна. Авлигатай тэмцэх газар, Цадаагийн ерөнхий газар, Тагнуулын ерөнхий газар шалгаж тогтооно. Улсыг хохиролгүи болгох ёстой. Ер нь орон нутгийн өмч нэрээр улсын өмчийг идэж, хулгайлж завшдаг байдал хавтгайрсны нэг илрэл нь энэ. Ийм байдлыг цэгцлэхийг зорьж ажиллаж байна. Орон нутгийн “Тавантолгой” компанид ашиг сонирхлын зөрчилтэй гүйлгээ, хууль бус ийм үйлдлүүдийг тус компанид ноёрхлоо тогтоосон “Тавантолгой транс” компани, түүний төлөөлөн удирдах зөвлөлийн дарга, эзэмшигч Ажнайн Бат-Эрдэнэ, Дагвадорж нар хийж байгаа байж болзошгүй байна.

Энэ зөрчлийг шалгаж, “Эрдэнэс Тавантолгой”-г хохиролгүй болгох шаардлагыг тавьж байна. Жижиг Тавантолгойн олборлосон нүүрсний хэмжээг Гашуунсухайтаар гарсан нь экспорттой харьцуулахад бага байна. Бланс, данс, тооцоо бүртгэлд тусгахгүйгээр нүүрс хулгайлсан нь үндсэндээ тогтоогджээ. Жижиг “Тавантолгой”, “Тавантолгой транс” компанийн ТУЗ-ийн дарга Ажнайн гэх Бат-Эрдэнэ нарын нөхөд ард түмэнд үүнийгээ тайлбарлах ёстой гэж Засгийн газар үзэж байна." гэсэн байдаг.

Хэн юу хэлэв...

УИХ-ын гишүүн Л.Энхболд 2018 он “Өдрийн сонинд”: “2017 оны тавдугаар сарын 22-ноос зургадугаар сарын 22-ны хооронд Орон нутгийн таван толгойн үйл ажиллагааг бүрэн зогсоогоод ямар ч хамгаалалтгүй болгоод 220 мянган тонн нүүрсийг сарын дотор зөөчихсөн. Яаж 220 мянган тонн нүүрсийг зөөсөн гэж мэдсэн бэ гэхээр машинаар нь тоолсон юм. Гашуунсухайт авто замын шалган нэвтрүүлэх мэдээг харахад тухайн цаг үед орон нутгийн таван толгойн тэр мөргөцгөөс ачиж гарсан машинуудын тоо гараад ирсэн. Ганцхан сарын дотор үйл ажиллагааг нь зогсоож байгаад 220 мянган тонн нүүрс Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнө алга болсон. Оройны 18 цагаас өглөөний 06 цаг хүртэл ачилт хийсэн байдаг. Тухайн үеийнхээр 20 гаруй сая доллартай тэнцэх нүүрс байсан.”

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар 2018 он. "Шалгалтаар “Тавантолгой” ХХК хил давж, “Эрдэнэс Тавантолгой”-н талбайгаас нүүрс хулгайлсан нь тогтоогдсон.  Олон жилийн өмнөөс эхлээд “Эрдэнэс Тавантолгой”-н талбайгаас нүүрс хулгайлдаг байж. Орон нутгийн “Тавантолгой” компани дээр “Тавантолгой транс”-ын Д.Бат-Эрдэнэ, Д.Дагвадорж нар ноёрхлоо тогтоож, хууль бус үйлдэл хийж байж болзошгүй байна. Тавантолгойн хилээр экспортолсон нүүрсний хэмжээг олборлосонтой нь харьцуулаад үзэхээр экспортоор гаргасан нь их байна. Тэгэхээр баланстаа тусгахгүйгээр нүүрс гаргасан нь тодорхой байна”.

Өмнөговь аймгийн ИТХ-ын дарга асан Х.Сугар 2022 он “Өглөөний сонин”: 2013 онд Тавантолгой ХХК-иас 1.6 сая тонн нүүрсийг Тавантолгой транс компани худалдаж авсан. Харин экспортолсон нүүрс нь 283 мянган тонноор илүү гарсан байгаа юм. Тэгэхээр 2017 он хүртэл Тавантолгой транс ХХК-ийн гаргасан нүүрс, дотоодын компаниас авсан нүүрснээс 390 мянган тонноор илүү байна гэсэн дүгнэлтийг шалгалтын хэсэг бичсэн байдаг. Энэ 390 мянган тонн нүүрсийг Тавантолгой транс ХХК хаанаас авсан байх вэ

УИХ-ын гишүүн “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэ 2022 он “Өдрийн сонин”: "Огтоос тийм юм байгаагүй гэдгийг хоёр тал нотолдог. Мөргөцөг алга болсон нь худлаа гэдгийг эцэст нь тогтоосон. Би өөрийнхөө компаниас нүүрс хулгайлна гэж байх уу? Ийм галзуу, солиотой бодол ямар хүнд төрдөг байна аа!" гэж ярьсан байна. Гэвч энэ хэргийг өдгөө АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтэс шалгаж л байгаа. Улс төрийн нөлөө юу, мөнгөний хүч үү... ямар ч байсан бидэнд байхгүй хүчээр энэ хэрэг удаан дуншлаа. Замхарчихвий дээ.

Ерөнхий сайд өнгөрсөн 4-р сард нүүрсний хулгайн талаар ярихдаа сүүлийн 17-20 жилийн хугацаанд энэ хулгай явж ирсэн байна. Манай парламентийн олон гишүүдийн нэрс холбогдож байна. Үүний цаана олон нөлөө бүхий лидерүүд ч байгаа гэж хэлсэн. Тэгэхээр нүүрс хулгайлсан нь ил сөхөгдөж байсан “Ажнай” Д.Бат-Эрдэнэ одоо яригдаж байгаа 40 их наяд нүүрсний хулгайн мафид хамгийн эхэнд яригдах ёстой хүн нь яалт ч үгүй мөн.