Түүхэн товчоон: Есөнтөмөр хаан

Угтаа Есөнтөмөрийн эцэг Гамала жинь ван цолтойгоор уугуул Монгол нутагт сууж, Өгэдэйн угсааны Хайдугаас монгол нутгийг хамгаалах үүргийг хүлээж байв. Есөнтөмөр 1302 онд эцгийнхээ жинь ван (жонон) цолыг залгамжилж, уугуул Монгол нутгийг захиран Хархорумд суужээ. 1323 онд Тэгш тэргүүтэй ноёд төрийн эсрэг хуйвалдаан зохиож, Шидбал хаан, түүний шадар ноён Байжу нарыг хороогоод, Есөнтөмөрийг хаан ширээнд суулгажээ. 

Түүхэн товчоон: Монгол Улсад мал эмнэлэг байгуулах тухай түүхэн баримт

 Төв Азийн тал нутагт мал аж ахуй 40000 шахам жилийн тэртээ үүссэн хэмээн эрдэмтэд үздэг бөгөөд үүнийг дагаж малыг эмчлэн эдгээх мэргэжилтнүүд буй болсон нь дамжиггүй. Хожим Хүннү гүрний үеийн эртний нанхиадын сударт Монголчууд малын хүйтэн өвчнийг төөнөх, халууныг ханаж хатгадаг тухай, Сяньбийн үед өвдөж зовсонд агь шатааж утах, чулуу халааж төөнөх, өвчилсөн эрхтэнийг ханаж цус гаргах, домнох зэрэг олон аргаар эмчилдэг байсан нь XVII зууны үед Хятадад нэвтэрч байжээ. Нүүдэлчин монголчууд XIX зууны сүүлч хүртэл мал арчлах, өсгөж үржүүлэх, тарга хүч авахуулах, өвчилж гэмтэхээс хамгаалж сэргийлэх зэрэг эмчлэх олон хууль, дүрэм, журам гарч байсан байна

Түүхэн товчоон: Чингис хааны гуравдугаар ордны их хатан Есүй

Есүй хатан бол Чингис хааны гуравдугаар ордны их хатан бөгөөд Чингис хаанд зөв бодлогыг тогтооход чухал мэргэн бодлого өргөж явсан ухаалаг хатных нь нэг байжээ. 1202 онд Чингис хаан олон жил өстөн болж явсан Татар аймгийг байлдан тогтоохоор Далан нөмрөгөс гэдэг газар ихэд байлдаж Татар аймгийг ялав. 

Түүхэн товчоон: Ерөөлт засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг)

Зүүнгарын дөрвөд аймгийн харьяат баядын цорос язгууртан Гэндэн 1753 онд 3 Цэрэн нарыг дагалдан харьяат ардыг дагуулан Чин улсад дагаар оржээ. 1754 онд Чин улсын хаанд бараалхаар ирсэнд Гэндэнд засаг, хошууны бэйсийн хэргэм хүртээж харьяат ардаар нэг хошуу зохиож түүнд захируулжээ. Гэндэнгийн харьяат аймаг нь баяд болно. 

Түүхэн товчоон: Гэлэгдоржийн Дэмид

Г.Дэмид 1929 оноос Ерөнхий сургуулийн захирал бөгөөд комиссар, 1930 оны 4 дүгээр сараас Хувьсгалт цэргийн зөвлөлийн тэргүүлэгчээр ажиллаж байгаад 1932 оны 7 дугаар сараас Ерөнхий сайдын орлогч сайд, Цэргийн Явдлын Яамны сайд, Бүх цэргийн жанжнаар томилогдон ажиллажээ. Мөн 1935 оноос Улсын Бага Хурлын тэргүүлэгчээр сонгогджээ.

Түүхэн товчоон: Дайчин засгийн хошуу (Сайн ноёны аймаг)

Тус хошууны анхны засаг Цэвдэнжав нь эфү Цэрэнгийн дэд хүү болно. Түүний ах Цэнгүнжав нь 1752 онд албат ардаасаа хуваан өгч түүнийг тусдаа засаг хошуу болгохыг гуйн айлтгасанд зөвшөөрч Цэвдэнжавыг засаг болгов. 1754 оноос эхлэн цэргийн явдалд идэвхийлэн зүтгэсэн тул 1756 онд төрийн жүн ван өргөмжилжээ. 

Түүхэн товчоон: Дайчин Вангийн хүрээ

Түшээт хан аймгийн Дайчин Чин вангийн хошууны нутаг буюу одоогийн Булган аймгийн төв Булган уул, Гурван Ачуут гол хэмээх газар Манжийн Энх-Амгалангийн хорин дөрөвдүгээр /1685/ онд байгуулагджээ. Тус хийд нь 27 дацан, 30 орчим дуган, жас, 1500 орчим лам хуврагатай, Ар Монголын шашин мөргөл, худалдааны томоохон төв болж байсан.

Түүхэн товчоон: Чингис хааны алтан ургийн ван, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч Намжилваанчигийн Дэмчигдонров

Тэрбээр бага наснаасаа монгол, манж, хятад, төвөд хэл бичигт суралцаж, найман настайдаа эцгийнхээ засаг төрийн жүн вангийн зэрэг хэргэмийг залгамжилж, 1919 онд Өвөр Монголын Шилийн голын чуулганы Сөнид баруун хошууны засаг ноён, 1924 онд Шилийн голын чуулганы дэд дарга болжээ

Түүхэн товчоон: Манлай баатар Жамсрангийн Дамдинсүрэн

Манлай баатар Дамдинсүрэн 1913 оны 3 дугаар сарын 16-нд Цэргийн яамны эрхлэн зөвлөх сайд, мөн оны 7 дугаар сарын 1-нд Өмнө зүгийн цэргийг дайчлан захирах жанжнаар тус тус томилогдож, Өвөр монголыг чөлөөлөх дайныг удирджээ. 

Түүхэн товчоон: Их Юань улсын нийслэл Дайду

Дайду гэдэг бол их нийслэл гэдэг хятад үг болно. Дайду хот нь угтаа Алтан улсын Дундад нийслэл байжээ. 1215 онд Чингис хаан Алтан улсын Дундад нийслэл (одоогийн Бээжин хот)-ийг эзэлж уул нэрийг нь Яньцзин хот хэмээн өөрчилж, монголчууд умард Хятадыг ноёлон захирах чухал суурин газар болгожээ. Өгэдэй хааны үеэс эхлэн энд заргач ноён томилж умард Хятадыг захирах Яньцзин хотын захиргаа буюу төлөөний муж болгосон байна.

Түүхэн товчоон: Солийн Данзан

Сайн ноён хан аймгийн Сүжигт бэйсийн хошууны харъяат.Бага насандаа хийдэд шавилан сууж байсан. Мал маллаж, аян жин тээж амь зуухын сацуу нутгийн баячуудын агт морьдыг хошуу алгасуулан арилжиж баригдаж явжээ. Оргон зайлж Говийн нутгаар хэдэн жил цагаачлан амьдарсны дараагаар 1910 оны үед Хүрээнд ирж, наймаа эрхлэх болжээ. 

Түүхэн товчоон: Цэндийн Дамдинсүрэн

Халхын Сэцэн хан аймгийн Үйзэн вангийн хошууны тайж Жамьянгаравын хамжлага ард Цэнд бичээчийн хоёр дахь хүү болон Сэцэн хан аймгийн Үйзэн вангийн хошуу нутаг “Билүүт” хавцлын эх “Баруун шанд” хэмээх газар мэндэлсэн.

Түүхэн товчоон: Гөрөөчний хүрээ

Гөрөөчний хийдэд 7 дацан, дуган 11, жас 5 нийт 4700 лангийн үнэтэй баригджээ. Түгээмэл элбэгтийн тэргүүн \1851\ онд Хайлан хурал хурж Бүрэн Засагчийн наймдугаар онд Цанжид дацанг, аравдугаар \1871\ онд мамба дацанг. Бадаргуулт төрийн аравдугаар /1884/ онд Авидын дацанг тус тус байгуулжээ.

Түүхэн товчоон: Татар-монголын дарлал

1240-1480 оны хооронд Орост тогтож байсан Монголын эрхшээлийн үеийг Оросын түүх бичлэгт тодорхойлдог нэр томьёо. 1237-1241 онд Бат ханы удирдлага дор баруун тийш хийсэн аян дайны үр дүнд тархай бутархай оршиж байсан Оросын вант улсууд Монголын эрхшээлд орж хараат болсон билээ. Үүнийг Оросын түүх бичлэгт ХIХ зуунаас эхлэн XXI зууныг хүртэл Орос “Монгол татарын дарлал”-д байсан хэмээн үзэж байв

Түүхэн товчоон: Өөлд

Дөрвөн Ойрадыг бүрдүүлэгч нэгэн аймаг бөгөөд Монгол улс, БНХАУ-д бөөнөөр оршин суудаг монгол угсаатны бүлэг. Ойрадын түүхэн сурвалжийг үндсэлбэл Эсэн хааны ач Хамаг тайш XV зууны 80-аад оны сүүлчээр Цоросын дотроос албат таслан аваад, түүнийгээ Өөлд гэжээ

Түүхэн товчоон: Мөнх хааны ордон ба бичээс

Хөвсгөл аймгийн Арбулаг сумын нутаг Дэлгэр мөрний хойд хөвөө Алтан гадас уулын ар талд орших эртний хотын туурь. Энд барагцаалбал хааш хаашаа 100 гаруй метр хиртэй урт хашаа хэрэм байсан бололтой гүвгэр газар бий

Түүхэн товчоон: Үндэсний эрх чөлөө, тусгаар тогтнолын төлөө тэмцэгч Лхамсүрэнгийн Гомбо-Идшин

Гомбо-Идшин бол Чингис хааны алтан ураг, Шолой Сэцэн ханы есдүгээр хөвгүүн Ананд далай жононгийн долоо дахь үеийн тайж Лхамсүрэнгийн хөвгүүн болно. Тэрбээр бага наснаас уламжлалт гэрийн боловсрол олж, идэр наснаас төрийн албанд зүтгэж, Сэцэн хан аймгийн Чин ачит вангийн хошууны захирагчийн тушаалд ажиллаж, Манжийн эрхшээлийн эсрэг тэмцэлд оролцож, Монгол Улс тусгаар тогтнолоо сэргээсэн цагаас төр, цэргийн хэрэгт зүтгэх болжээ. 1913 онд түүнд Богд хааны зарлигаар Хичээнгүй баатар цол шагнажээ.

Түүхэн товчоон: Пэлжидийн Гэндэн

П.Гэндэнгийн гүйцэтгэсэн үйл ажиллагаа нь улс орондоо учирсан эдийн засгийн хямралыг даван туулахад чиглэгдсэн бөгөөд зах зээлийн өрсөлдөөний зарчмыг дэмжин ард олны аж амьдралыг дээшлүүлэх замаар улс орноо хөгжүүлж, улмаар тус улс  дахь ЗХУ-ын хөрөнгийн оролцоотойгоор худалдаа, аж үйлдвэрийн байгууллагуудыг Монголын мэдэлд шилжүүлэн, ЗХУ-д төлөх өрийг хүчингүй болгуулж, хоёр орны эдийн засгийн харилцаанд эрх тэгш, харилцан ашигтай байх зарчмыг баримтлан монголын эдийн засгийг бэхжүүлж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангуулахад оршиж байв. 

Түүхэн товчоон: Гол модны Хүннүгийн язгууртны булш

Хангайн нурууны салбар болох Бөхөн Шар уулын ар бэлийн шинэсэн ой бүхий элсэрхэг хөрстэй тэгшивтэр дэвсэгт байрлана. Энд нийт 492 булш илэрч тэмдэглэгдсэн байна. Оршуулгын газрын дийлэнх булш нь үүдэвчтэй дөрвөлжин хэлбэрийн язгууртны булшнууд ажээ.

Түүхэн товчоон: Гүюг хаан

Их Монгол улсын гутгаар их хаан (1246-1248).   Гүюг нь Чингис хааны гутгаар хөвүүн Өгэдэйн ууган хүү бөгөөд түүнийг хаанд өргөмжлөх их хуралдай 1246 оны 6-7 сард Өгэдэй хааны зуслан Тамирын Шар ордны газар болжээ. Хуралдайд гадна дотноос ирсэн зөвхөн элч, төлөөлөгч нарын тоо 4 000 гарч байжээ