“Бүтэн Ардчилал” хэлэлцүүлэг нь Ардчилсан намаас санаачлан зохион байгуулсан “Өрийн дарамтгүй, Төрийн дарамгүй Монгол” үндэсний хэлэлцүүлэг, Эдийн засгийн бүсчилсэн форумуудаас гарсан саналуудыг нэгтгэн нэмэлт саналуудыг тусгаж илүү боловсронгуй болгохын сацуу Монгол Улсын нийгэм, эдийн засаг, хүний эрх, эрх чөлөө, улс төрийн хүрээний тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэх, монгол хүний амьдралын чанарыг сайжруулах, өр зээлийн хүүгийн дарамтыг бууруулах, Засгийн газрын өр үлэмж хэмжээгээр өссөн асуудлыг нийт гишүүд, дэмжигчдээрээ хэлэлцүүлж бодлогын шийдлүүдийг эрэлхийлэхээр Монгол Улсын 21 аймаг, 9 дүүрэг улс орон даяар бүсчилсэн хөгжлийн бодлогын хэлэлцүүлгийг энэ өдөр Монгол Улсын алс зүүн хязгаар Дорнод аймгийн Чойбалсан хотноо зохион байгуулж байна.

Хэлэлцүүлгийг нээж Ардчилсан намын дарга Лу.Гантөмөр нийт зүүн бүсийн Ардчилсан намын гишүүд, дэмжигчдэдээ хандан дараах илтгэл тавихдаа: "Энд цугласан хүмүүс өнөөдөр найр наадам хийхгүй, бас хэн нэгнийг сонсох өдөр биш харин удирдлагуудтайгаа тойрч суугаад ялалтын стратегиа гаргах болно гэдгийг онцлон бид ирэх 4 жил энэ бүсийг хэрхэн хөгжүүлэх тухай тойрч суугаад бүгдээрээ ярилцах болно. Сүхбаатар аймгийнхан, Дорнод аймгийнхан, Хэнтий аймгийнхан харилцан хамтдаа хөгжих, эдийн засгийн том хүчийг бий болгох тухай бид ярилцах болно гэлээ. Өнгөрсөн удаа бид “Өрийн дарамтгүй Монгол” хэлэлцүүлгийг улс орон даяар хийсэн. Яавал бид нар өрөөс гарах вэ, яавал бид амьдралаа босгож ирэх вэ. Бизнес хийлээ, мал маллалаа амьдрал босож ирэхгүй байна. Цалингаас цалингийн хооронд, өрөөс өрийн хооронд амьдарч байна. Бизнес хийгээд ажил хийгээд олж байгаа орлого нь амьдралд хүрэлцэхгүй байна.

Монголд Улс төрийн эрх чөлөө тодорхой хэмжээнд байна, энэ эрх чөлөөгөө амьдрал болгож чадахгүй байгаадаа иргэд бухимдаж байна. Энд цугларсан хүмүүс маргаашаас эхлээд ямар үйл хэрэг хийх вэ, яаж өөрчлөгдөх вэ, хамтын ажиллагаа шинэчлэгдэх үү гэдгээ бодох хэрэгтэй. Ж.Батсуурь гишүүн, Н.Ганибал гишүүн сумын дарга хийгээд, аймгийн дарга хийгээд ард түмэндээ таалагдаад УИХ-ын гишүүн болж байна. Энэ бол ард түмний их итгэл. Улс төрийн эрх чөлөөгөө амьдрал дээр хэрэгжүүлж чадахгүй байгаа учир маргаашдаа итгэх итгэлгүй болсон. Маргааш ямар бизнес хийх вэ, ямар боловсрол эзэмших вэ, маргааш Монгол Улс яаж өөрчлөгдөх вэ гэдэг итгэл үнэмшил алга байна. Итгэл үнэмшил байхгүй байгаа учраас залуу хүн бүр гадагш явахыг хүсдэг боллоо. Ардчилсан нийгэмд өссөн учраас ардчилал гэдэг чинь гайхамшигтай хөгжил дэвшлийг авчирдаг юм байна гэдгийг залуус мэдэрдэг болсон. Харин ардчиллыг жинхэнэ утгаар нь авчирсан тэр газрууд бол иргэд нь сайн сайхан амьдардаг юм байна, эдийн засгийн эрх чөлөө нь хангагддаг юм байна гэдгийг бид бүгд харж байна.

Гадагш гарч ажиллаж байгаа залуучууд сард 15 сая төгрөг олох юм байна гэдгээ мэддэг болчихсон байна. Залуучууд яавал орон байртай болох вэ, эхнэр хүүхдээ яаж тэжээх вэ, аав ээждээ яаж тус болох вэ гэдэг л зүйлийг бодож байна.

Ардчиллынхан монголчуудын алдагдсан итгэлийг сэргээх юм. Ардчилал монголчуудад малыг нь, газрыг нь өгсөн, жаахан ч гэсэн өв хөрөнгөтэй болгосон. Хөрөнгө бүтээх, хөрөнгө өвлүүлэх, хөрөнгөө эргэлдүүлэх боломжийг ардчиллынхан өгсөн. Одоо бид баталгаатай хөгжлийг яаж авчрах вэ гэдэг асуудал маш чухал. Жишээлбэл Дорнод аймгийн энэ бүс нутгийн баталгаатай хөгжил юу юм. Бид энергийн бүс болно. Зөвхөн эрчим хүч үйлдвэрлэнэ. Тэр эрчим хүчээ экспортолъё тэндээс олох орлого нь 5 тэрбум ам доллар гэж тооцоолж байгаа юм. Эдийн засгийн тусгаар тогтнолын төлөө зүтгэж байгаад хөрөнгөтэй болгосон, өөрөө удирдах ёстой болгосон. Тэгэхгүй бол ардчилал өөрөө доголдсон байна. Улс төрийн эрх чөлөө байгаад байдаг эдийн засгийн эрх чөлөө, шударга ёсны эрх чөлөө байдаггүй. Энэ хоёр эрх чөлөө байхгүй бол үндэсний эрх чөлөө яригдахгүй. Бидний өргөн барьсан мөрийн хөтөлбөр бол амлалт биш эрчимтэй хөгжлийн төлөвлөгөө юм.

Монголын ардчилал эрх чөлөө гэдэг зүйлийг түлхэж өгөх хэрэгтэй. Бид түлхсэн хэмжээгээрээ хожих хэрэгтэй. Зүүн бүсийн эрчимтэй хөгжлийн төлөвлөгөөг гаргаасай гэж чин сэтгэлээсээ хүсэж байна. Маш эмзэг эко систем энд оршиж байгаа тухай ярих хэрэгтэй. Юуг, яаж ашиглах тухайгаа илүү бүтээлчээр бодох хэрэгтэй. Бид илүү боловсролтой, шинжлэх ухаанчаар аливаад ханддаг баймаар байна.

Болж байгаа юмыг бид дэмжинэ, МАН-ын ажил хийдэггүй худал жишээ гэвэл Хэрэг эрхлэх сайд нь хил дээр оччихоод гурилын үнийг анх удаа олж харж байгаа юм. Эрх баригчид яаж амьдралаас тасарсан байгааг бид маш олон жишээгээр харж байна. Бид маш дорвитой, суурь сайтай хөгжлийн төлөвлөгөө гаргаасай гэж чин сэтгэлээсээ хүсэж байна. Ипотекийн зэлийг яах вэ, урт хугацаатай, хүү багатай байх боломжийг нь бид бүрдүүлж өгөх ёстой. Дараагийн зүйл бол тэтгэврийнхэн байна. 500 мянган төгрөгийн тэтгэвэр авч байгаа хүн яаж амьдрах вэ. Тэр мөнгөөрөө даралтны эмээ ч аваад уучхаж хүрэхгүй байна. Тэтгэврийнхний бодлогыг гаргаж ирэх ёстой. Өрийн дарамтаас бид яаж гарах вэ, өрийн сүлжээнээс яаж гарах вэ, худалдаа эрхлэгчдээ бид яаж дэмжих вэ. Бид олон зүйлийг амлахгүй. Цөөхөн ажил хийнэ. Өрөөс гаргана, боловсролыг эрс өөрчилнө, эрүүл мэндийн асуудлыг тогтвортой болгоно. Хүмүүсийн ууж байгаа эмийг эм шиг эм байлгана. Эрүүл мэндийн салбарыг хэрхэн шинэчлэх вэ гэдэг бодлого монголын маргаашийг бүтээнэ. Манай зүүн бүсэд нэг онцлог бий. Дорнодын ард түмэнд эрх чөлөөнд хайртай. Бид манжийн дарлалаас салж чадсан МАН-ын дарлалаас салж чадах болно." гэв.

Хэлэлцүүлэгт Ардчилсан намын дарга Лу.Гантөмөр, УИХ-ын гишүүн, ҮБХ-ны дарга Ж.Батсуурь, УИХ-ын гишүүн Н.Ганибал, Ардчилсан намын дэд дарга Т.Пүрэвхатан, Хууль зүйн яамны сайд асан, Улс төрийн зөвлөлийн гишүүн Х.Тэмүүжин, Сүхбаатар аймгийн Засаг дарга, Сүхбаатар аймгийн Ардчилсан намын дарга М.Идэрбат, Дорнод аймгийн Ардчилсан намын дарга У.Даш, Ардчилсан намын даргын зөвлөх Ж.Баясгалан, УИХ дахь АН-ын бүлгийн орон тооны бус зөвлөх Э.Төмөрбаатар, ҮБХ-ны гишүүн Д.Балдан, УИХ дахь АН-ын бүлгийн орон тооны бус зөвлөх Ш.Бямбасүрэн, УИХ дахь АН-ын бүлгийн орон тооны бус зөвлөх Ш.Батдэлгэр, ҮБХ-ны гишүүн Г.Эрдэнэбилэг нарын Ардчилсан намын ҮБХ-ны гишүүдийн төлөөлөл, Дорнод, Сүхбаатар, Хэнтий аймгийн Ардчилсан намын гишүүд, дэмжигчид оролцож үнэт зүйл, үзэл баримтлал, бодлогын түвшний хэлэлцүүлэг өрнүүлж буй юм.