Түүхэн товчоон: КОМИНТЕРН (Коммунист Интернационал)

Олон улсын коммунист хөдөлгөөний байгууллага.

    Коминтерн Дорно дахинд хандсан бодлогынхоо хүрээнд Монголын асуудалд анхаарч, ОК(б)Н-ын Сибирийн товчооны Дорно дахины ард түмний секц, АДНБДНГ [Алс Дорнодын Нарийн бичгийн дарга нарын газар]-ын шугамаар монголчуудын эрх чөлөөний тэмцлийг дэмжиж,1921 оны хувьсгалын үйл хэрэгт оролцжээ. 1924 оноос Коминтерний гишүүн бус, талархагч  нам - МАХН-ын Төв Хорооны дэргэд КИГХ-ны албан ёсны төлөөлөгч суух болж, 1924-1927 онд Т.Рыскулов, М.Амгаев нар ажиллаж,1928 онд Төлөөлөгчийн газар байгуулагдсан.

    Коминтерн нь Монголын үндэсний ардчилсан хөгжлийн замыг таслан зогсоохын тулд коммунизмыг чиг баримжаа болгосон үзэл санааг тус орны албан ёсны үзэл суртал болгоход чиглэсэн үйл ажиллагааг явуулж, Монголын нөхцөлд хэрэгжих боломжгүй тогтоол шийдвэрийг гаргаж байв.Монголын удирдагчид Коминтерний тулгалт, шахалтыг сөрөхийг хичээж байсан нь МАХН, Коминтерний харилцааг хурцатгасан. Монголыг зөвлөлтийн нөлөөнд баттай барихын тулд МАХН-ын дотор тэмцэл зөрөлдөөнийг үүсгэх замаар төрийн эргэлт зохион байгуулж, үндэсний ардчилсан үзэлтнүүдийг намын удирдлагаас зайлуулжээ. Коминтерний  тулах хүч болсон зүүнтнүүд 1928 оны эцсээс 1932 оны дунд үе хүртэлх 3 жил хагасын хугацаанд зөвлөлт маягийн социализм байгуулахыг оролдсон балмад ажиллагааны уршгаар Монголын нийгэм хямралд автаж эдийн засаг унаж, дүрвэх хөдөлгөөн, зэвсэгт бослого гарсан юм.Үүссэн нөхцөл байдал  Коминтерн, БХК(б)Н-ыг Монголын талаархи бодлогоо хянаж үзэхэд хүргэсэн бөгөөд 1932 оны дундаас МАХН ба Коминтерний харилцаа зогсчээ. (Н.Хишигт)

Дашдаваа Ч., Улаан түүх (Коминтерн ба Монгол). Редактор:Л.Бат-Очир. УБ.:”Бэмби сан”  хэвлэлийн  газар, 2003.
Дашдаваа Ч., Монгол дахь төрийн эргэлт. Редактор:Б.Даш-Ёндон. УБ.:”Бэмби сан”ХХК, 2008.
Монгол улсын түүх.Тавдугаар боть (ХХ зуун).Редактор:Ж.Болдбаатар, М.Санждорж, Б.Ширэндэв. УБ.:”Адмон” компани, 2003                                                                                                        

Коминтерн  ба Монгол. Баримтын эмхтгэл.(Эрдэм шинжилгээний удирдагч: Ч.Дашдаваа, В.П.Козлов, Эмхтгэгчид: С.Дамдинсүрэн, Ч.Дашдаваа, Э.Хүрэлбаатар, Т.Лхагваа, О.Батсайхан, Г.М.Адибеков, А.С.Железняков, И.И.Кудрявцев, С.М.Розенталь, Г.С.Слесарчук, Э.Н.Шахназарова, В.Н.Шепелев). УБ.: ШУТМ-ийн компаний хэвлэх цех, 1996.
Монголчууд Нийгэм журамд давшин орсон нь (1924-1959). (Зохиогчид.О.Батсайхан, З.Лонжид, Б.Батсайхан, М.Дэлгэржав, Ж.Баатарцогт, Ж.Раднаабазар, Р.Эрдэнэтунгалаг, Л.Энхбаатар, Г.Мягмарсамбуу, Ерөнхий редактор: О.Батсайхан, Уран сайхны редактор: Р.Энхбат). УБ.: “Монсудар” хэвлэлийн газар, 2016
Сэрсэн зууны түүх II.  (Эрхэлсэн. Д.Долгорсүрэн, Редакцийн зөвлөл: Ц.Оюундарь, А.Мөнхчимэг, Р.Төрдалай, Х.Алтантөгс, Ч.Содбилэг, Н.Мөнхцэцэг, Хянан нягталсан: С.Чулуун).УБ.:”Мөнхийн үсэг“ ХХК,  2011