Түүхэн товчоон: Алтайн урианхайн Ёст засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг) ~ Toim.mn: Tодорхой тоймлоно

XVIII-XX зууны үеийн Алтайн урианхайн хошуу

1754 онд Чин улсын цэрэг Алтайн урианхайчуудыг 2 замаар дайлан орж дагуулан авч харуулын дотогш нүүлгэн Тэс, Ойгоны газар тохинуулан суулгажээ. Тэднийг дагуулан авсан хотогойдын бэйл Чингүнжавт жүн вангийн хэргэм хүртээж тэдгээр шинэ дагасан урианхайг захируулжээ. 1756 онд Чингүнжав Чин улсын эсрэг бослого гаргасан тул Алтайн урианхайг түүний мэдлээс гаргаж тэдний зайсан Чадаг, Чулуун нарт дотоод сайд, мэйрэн зангийн хэргэм хүртээж, бүгдийн даргын долоон хошуу хуваав. 1757 онд Орхоноос Улаангомд нүүлгээд байсан хойдын ардыг хядаж устгасан тул эдгээр урианхайг Улаангомд шилжүүлэн суулгав. 1758 онд дөрвөд нарыг Улаангомд шилжүүлэн суулгаж, урианхайг Ховдод суулгав. 1759 онд эдгээр урианхайн 7 хошууг дөрвөдийн хуучин нутаг Эрчист нүүлгэж Алтайн нурууны ар, өврөөр суулгах болжээ. 1762 онд тэдний долоон хошууг баруун, зүүн хоёр гар хуваажээ. Үүнд баруун гарт багтах Хөх мончог хошуу нь тувачуудаар бүрэлджээ. Тус хошууны нутаг нь Алтайн нурууг дамнуулан одоогийн БНХАУ-ын Синьцзян-Уйгурын өөртөө засах орны Алтай аймгийн нутагт хүрч байв. Монгол улс Манж Чин улсаас салж төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээхэд тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар орсон тул Богд хаанаас тус хошууны бүгдийн дарга Очиржавд Ёст засаг цол, улсад туслагч гүнгийн хэргэм хүртээж харьяат ардыг засаг хошуу болгон Дөрвөдийн Үнэн зоригт хан аймагт харьяалуулав. Монгол улс баруун хязгаараа чөлөөлөх байлдааны ажиллагаа сунжирч, Оросын зуучилснаар Монгол-Хятадын хоёр тал эзэлсэн газраараа гал зогсоох шугам байгуулсан нь тус хошууны нутгийг Алтайн нурууны оргилоор хоёр хуваахад хүргэж, өвөр тал нь Дундад Иргэн Улсад харьяалагдах болов. 1927 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг шинээр зохион байгуулсан Алтай хан уулын баруун хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Баян-Өлгий аймгийн Алтай, Буянт, Сагсай сумдын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)

Ашигласан ном зохиол

Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.

Сэтгэгдэл (2)

⚠ Анхаар!
Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.

202.126.89.7Доржийн Сосорбарам • 3 сарын 17. 9 цаг 22 минут

Бусдыг эрхшээe хэмээвээс оюун санааг нь эрхээтүгэй, оюун санааг нь эрхшээсэн байхад биe нь хаа холдхов гэж өвөг дээдэс сургажээ

• Хариу бичих •

202.126.89.7Зочин • 3 сарын 17. 9 цаг 18 минут

Ийм л арвин түүхтэй ард түмэн билээ бид, тэмцэл зорилго үгүй бол улс үндэстэн мөхдөг жамтай. Баян тансаг газар нутаг, өөрийн эх хэл, өв уламжлал, ёс заншил, тусгаар тогтнолын түүхтэй билээ. Энэ бүхнийг нандигнан хадгалж, хамгаалж, хойч үeдээ өвлүүлэн үлдээх нь одоогийн бидний эрхэм үүрэг юм шүү

Түүхэн товчоон: Алтайн урианхайн Ёст засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг)

Сэтгэгдэл (2)

Санал болгох

ШИНЭ МЭДЭЭ