XVIII-XX зууны үеийн Алтайн урианхайн хошуу1754 онд Чин улсын цэрэг Алтайн урианхайчуудыг 2 замаар дайлан орж дагуулан авч харуулын дотогш нүүлгэн Тэс, Ойгоны газар тохинуулан суулгажээ. Тэднийг дагуулан авсан хотогойдын бэйл Чингүнжавт жүн вангийн хэргэм хүртээж тэдгээр шинэ дагасан урианхайг захируулжээ. 1756 онд Чингүнжав Чин улсын эсрэг бослого гаргасан тул Алтайн урианхайг түүний мэдлээс гаргаж тэдний зайсан Чадаг, Чулуун нарт дотоод сайд, мэйрэн зангийн хэргэм хүртээж, бүгдийн даргын долоон хошуу хуваав. 1757 онд Орхоноос Улаангомд нүүлгээд байсан хойдын ардыг хядаж устгасан тул эдгээр урианхайг Улаангомд шилжүүлэн суулгав. 1758 онд дөрвөд нарыг Улаангомд шилжүүлэн суулгаж, урианхайг Ховдод суулгав. 1759 онд эдгээр урианхайн 7 хошууг дөрвөдийн хуучин нутаг Эрчист нүүлгэж Алтайн нурууны ар, өврөөр суулгах болжээ. 1762 онд тэдний долоон хошууг баруун, зүүн хоёр гар хуваажээ. Үүнд баруун гарт багтах Хөх мончог хошуу нь тувачуудаар бүрэлджээ. Тус хошууны нутаг нь Алтайн нурууг дамнуулан одоогийн БНХАУ-ын Синьцзян-Уйгурын өөртөө засах орны Алтай аймгийн нутагт хүрч байв. Монгол улс Манж Чин улсаас салж төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээхэд тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар орсон тул Богд хаанаас тус хошууны бүгдийн дарга Очиржавд Ёст засаг цол, улсад туслагч гүнгийн хэргэм хүртээж харьяат ардыг засаг хошуу болгон Дөрвөдийн Үнэн зоригт хан аймагт харьяалуулав. Монгол улс баруун хязгаараа чөлөөлөх байлдааны ажиллагаа сунжирч, Оросын зуучилснаар Монгол-Хятадын хоёр тал эзэлсэн газраараа гал зогсоох шугам байгуулсан нь тус хошууны нутгийг Алтайн нурууны оргилоор хоёр хуваахад хүргэж, өвөр тал нь Дундад Иргэн Улсад харьяалагдах болов. 1927 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг шинээр зохион байгуулсан Алтай хан уулын баруун хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Баян-Өлгий аймгийн Алтай, Буянт, Сагсай сумдын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Ашигласан ном зохиол
- Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
- Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
- Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
- На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.
Түүхэн товчоон: Чингис хааны тахилга
Түүхэн товчоон: Монголын Үйлдвэрчний эвлэл
Түүхэн товчоон: Тангарагийн гэрээ
Түүхэн товчоон: Зэлмэ
Яармагийн эмнэлэгт хэвтсэн 17 хүүхдийн нэгийг нь ЭХЭМҮТ рүү шилжүүлжээ
240.0 мянган тн ногоон тэжээл хураан авчээ11 сар 28. 16:13
НҮБ-ын Хүний хөгжлийн 2024 оны илтгэл танилцуулах уулзалтад УИХ-ын дэд дарга Л.Мөнхбаатар оролцлоо11 сар 28. 15:27
БСШУСБХ-ны даргад УИХ-ын гишүүн Б.Баярсайханыг нэр дэвшүүллээ11 сар 28. 14:46
ЁЗСХБХ: Байнгын хорооны даргаар Б.Баттөмөрийг улируулан сонгохыг дэмжлээ11 сар 28. 14:25
ЭЗБХ: “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн хувьцааг иргэн бүрд эзэмшүүлэхийг дэмжсэнгүй11 сар 28. 13:56
"БНХАУ-д үүсээд байгаа нөхцөл байдалтай холбоотойгоор ямар нэгэн хязгаарлалтыг ХӨСҮТ-өөс санал болгохгүй"11 сар 28. 13:02
А.Бурмаа: Амьсгалын замын өвчлөлөөр бага насны хүүхдүүд хүндрэх эрсдэл нэмэгдэж байна11 сар 28. 12:44
Эмээлтийн махны үйлдвэртэй холбоотой эрүүгийн хэргийн хуралдаанд шүүгдэгчийг албадан ирүүлэхээр болж, хойшлогдов11 сар 28. 12:34
Мотоциклоор мал хариулж яваад сураггүй болсон хоёр иргэнийг эрэн хайж байна11 сар 28. 12:16
Бага насны хүүхэд угаалгын машины хатаагчид ороод гацжээ11 сар 28. 11:42
ШӨХТГ: Шатахуун түгээх станцуудад хяналт, шалгалт хийж байна11 сар 28. 11:16
Р.Барсболд: Үндсэн хуулийг боловсруулан бэлтгэх, шүүн хэлэлцэх асуудлыг Ардын Их Хурал богино хугацаанд нэр төртэйгөөр шийдвэрлэсэн11 сар 28. 11:03
Эмээлтэд өмхийрсөн мах их хэмжээгээр бэлтгэсэн “ЭМ ДИ СИ ПИ ХХК“-д холбогдох хэргийн шүүх хурал болж байна11 сар 28. 10:51
АН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр Э.Одбаярыг томилжээ11 сар 28. 10:41
Метроны зөвлөх үйлчилгээний ажлын даалгаврыг боловсруулж эхэллээ11 сар 28. 10:38
Европын парламент Крымийг Оросын нэг хэсэг гэж "хүлээн зөвшөөрөв"11 сар 28. 8:50
Нүүрсний хулгайг “гол дүрүүд”-гүй сонсох уу?!11 сар 28. 7:53
Цагаан ордны эмч асан: Байден эрүүл мэндийн хувьд албан тушаалдаа тохирохгүй11 сар 28. 7:32
Давс дээр суурилсан аюулгүй түлшийг АНУ-д бүтээжээ11 сар 28. 7:26
Цаг агаар: Нутгийн баруун хэсгээр өдөртөө хүйтний эрч суларч, нутгийн зүүн хэсгээр жавартай хүйтэн, явган шуургатай байна11 сар 28. 7:02
Зурхай: Балжиннямтай өдөр11 сар 28. 6:45
Г.Тэмүүлэн: Татварын цогц шинэчлэлээр дотоодын үйлдвэрлэгчдээ дэмжинэ11 сар 27. 17:52
Сурагчдын сэтгэл зүйн эрүүл мэндийг дэмжих чиглэлд НҮБ-тай хамтран ажиллана11 сар 27. 17:31
ЦЕГ: Сурагчид хоорондоо зодолдсон асуудал байхгүй, хүүхэд гэмтэж бэртээгүй11 сар 27. 17:09
Эрүүгийн ахлах мөрдөгч “Ц” нь албан үүргээ зохих ёсоор биелүүлээгүй гэх хэргийг прокурорт шилжүүлжээ11 сар 27. 16:50
Б.Энхбаяр: Сэтгүүлч Н.Өнөрцэцэгийн хамаарал бүхий этгээдийн нэр дээр нүүрс тээврийн компани байгуулсан нь тогтоогдсон11 сар 27. 16:32
“Тайландад өндөр цалинтай ажил байна” гэж хүн худалдаалсан гэх хэргийг шүүхэд шилжүүлжээ11 сар 27. 16:27
Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж, Ерөнхий Прокурор асан Д.Дорлигжав, Ерөнхий Прокурор асан М.Энх-Амгалан нарыг гэрчээр дуудав11 сар 27. 14:20
Б.Энхбаяр: Эрдэнэс-Тавантолгой” компанийн 75 дансны 10 мянга орчим гүйлгээг шалгаж байна11 сар 27. 14:00
АН-ын бүлэг: Эрх баригч нам ковидын сонсгол зохион байгуулах сонирхолгүй байна11 сар 27. 13:21
ГССҮТ нурууны дурангийн мэс заслыг эмчилгээнд нэвтрүүллээ 11 сар 27. 12:28
ТӨРИЙН БАНК: Эрүүл иргэн картаараа 10 хүртэлх хувийн хөнгөлөлт эдлээрэй11 сар 27. 12:24
“Өвлийн идэш 2023” өргөтгөсөн худалдаа нийслэлийн 10 байршилд эхэллээ11 сар 27. 11:17
Сураггүй болсон малчны цогцсыг гэрээс нь 800 метрийн зайнаас олжээ11 сар 27. 10:56
Д.Ангар: Монголын залуу компаниуд олон жилийн түүхтэй гадны компаниудтай үнээрээ өрсөлдөж чадахгүй11 сар 27. 10:25
Л.Эрхэмбаяр: Засгийн газрын олгосон 1 их наядын зээл үйлдвэрлэгчдэд бодит дэмжлэг болсон11 сар 27. 10:22
Б.Болдбаатар: Дотоодод үйлдвэрлэж чадаж байгаа бараа, бүтээгдэхүүнээ яагаад гаднаас аваад байгаа юм бэ?11 сар 27. 10:20
Ц.Рэнчинсэнгээ: Ургамал хамгааллын агентлаг байгуулах хэрэгтэй байна11 сар 27. 10:17
Facebook
Twitter
Youtube
Сэтгэгдэл (2)
⚠ Анхаар!Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд Toim.mn хариуцлага хүлээхгүй.
Бусдыг эрхшээe хэмээвээс оюун санааг нь эрхээтүгэй, оюун санааг нь эрхшээсэн байхад биe нь хаа холдхов гэж өвөг дээдэс сургажээ
Ийм л арвин түүхтэй ард түмэн билээ бид, тэмцэл зорилго үгүй бол улс үндэстэн мөхдөг жамтай. Баян тансаг газар нутаг, өөрийн эх хэл, өв уламжлал, ёс заншил, тусгаар тогтнолын түүхтэй билээ. Энэ бүхнийг нандигнан хадгалж, хамгаалж, хойч үeдээ өвлүүлэн үлдээх нь одоогийн бидний эрхэм үүрэг юм шүү