Түүхэн товчоон ~ Toim.mn: Tодорхой тоймлоно

Түүхэн товчоон

Харагдах байдал:

Монгол дорнын зурхай3 сар 23. 6:45

Аргын тооллын 3 сарын 23, Бархасвадь гараг. Билгийн тооллын 2, Шийдэм одтой, цагаан луу өдөр. Өдрийн наран 6 цаг 50 минутад мандан, 19 цаг 08 минутад жаргана. Тухайн өдөр хулгана, бич жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба үхэр, луу, хонь, нохой жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй.

Түүхэн товчоон: Алтан овооны хүн чулуу3 сар 22. 6:45

Сүхбаатар аймгийн Дариганга сумын төвийн зүүн хойно дөрвөн хүн чулуун хөшөө бий. Эдгээрийг нутгийн ард олон “ноён, хатан, хүү, бэр” хөрөг хэмээн нэрлэж хадаг тавин идээ, цагааныхаа дээжийг өргөж хүндэлсээр иржээ. Дурдсан хөргүүдийг анх 1927 онд Зөвлөлтийн судлаач В.А.Казакевич, Монголын эрдэмтэн, судлаач Н.Сэр-Оджав /1961 онд/, Д.Баяр /1981-1985 онд/ давтан судалж удаа дараа хэвлэн нийтэлсэн байна. Харьцуулсан судалгааны дүнд эдгээр хөрөг нь ХIII-ХIV зууны монголчуудын бүтээсэн дурсгал болох нь нэгэнт тогтоогджээ.

Түүхэн товчоон: Алтайн урианхайн Итгэмжит засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг)3 сар 21. 6:45

1754 онд Чин улсын цэрэг Алтайн урианхайчуудыг 2 замаар дайлан орж дагуулан авч харуулын дотогш нүүлгэн Тэс, Ойгоны газар тохинуулан суулгажээ. Тэднийг дагуулан авсан хотогойдын бэйл Чингүнжавт жүн вангийн хэргэм хүртээж тэдгээр шинэ дагасан урианхайг захируулжээ.

Түүхэн товчоон: Алба тэгшитгэх3 сар 20. 6:50

Алба тэгшитгэх Сум эрийн тоо өссөн, хорогдсоныг хянан үзэж, эр хорогдсон аймгаас албыг хасах буюу хөнгөлөх, эр нэмэгдсэн буюу алба ногдоогүй сул эр бүхий аймагт нэмэн оноохыг алба тэгшитгэх гэдэг байжээ. XVII зууны сүүл үеэс алба тэгшитгэх хэмээх нэр томъёо албан бичиг дансанд тэмдэглэгдэх болжээ. Алба тэгшитгэх үеэр хошууд эрийн тоо дарах явдал байсан ба эр хорогдсон учир ногдсон албанаас хөнгөлж, чөлөөлөхийг мэдүүлэх нь олонтаа байжээ. Хожим эрийн тоог харгалзахын хамт, хөрөнгө чинээний байдлаар алба оноох шинэ журам тогтсоноор мал хөрөнгийн тоог байцаан бүртгэхэд ноёд тус тусын аймаг хошуудын албат харьяат нарын малын тоог мөн дарах болжээ

Түүхэн товчоон: Алаг сүлд3 сар 19. 8:44

Алаг сүлд Монгол төрийн бэлгэдэл Алаг сүлдийг энхжин ба цэргийн аль ч үед тахиж шүтнэ. Сүлдийн хөхлийг хар, цагаан адууны дэлээр алаглуулан хийдэг учраас “Алаг сүлд” хэмээн нэрлэж, Цагаан, Хар сүлдийн дунд залдаг уламжлалтай байв

Түүхэн товчоон: Алтайн урианхайн Ёст засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг)3 сар 17. 6:45

Түүхэн товчоон: Ажай тайж3 сар 16. 6:47

Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улсын үеийн Монголын язгууртан. Ажай нь Элбэг нигүүлсэгч хааны дүү Харгуцаг дүүрэн хунтайжийн хүү. Элбэг хаан өөрийн бэрийнхээ гоо үзэсгэлэнд татагдаж, дүү Харгуцаг дүүрэн хунтайжийг хороож түүний гэргий Өлзийт хун гоо бэйжийг өөртөө авах үед тэрээр жирэмсэн байжээ. Түүнийг 7 сартай жирэмсэн байхад Элбэг хааныг Ойрадын Үгэчи хашиха хөнөөж, Өлзийт хун гоо бэйжийг авч асарчээ

Түүхэн товчоон: Аваргын балгас3 сар 15. 6:45

Энэ хотын туурь Аварга Тосонгийн рашаан сувиллаас урагш Аваргын голын хойд хөвөөнд байрлах ба зүүнээс баруун тийш 1200 метр, хойноос өмнө зүгт 500 метр, нийт 60 орчим га талбайг эзлэн оршино. Хойд хэсгээрээ хагас дугуйрсан шороон хэрмийн үлдэцтэй. Зүүн, баруун хэсгийг нэвт гарсан гол гудамжны хоёр талаар олон тооны барилгын ор байх бөгөөд зарим нь гадна хөрсөн дээр хэлбэр төрх нь сайн ялгарахгүй шороон овгорууд боловч 10 гаруй хэрэмтэй, хэрэмгүй томоохон ор үлдэгдлүүд илүү тодорхой мэдэгдэнэ.

Түүхэн товчоон: Ар Монгол3 сар 14. 6:45

Ар, Өвөр Монгол гэдэг хэллэг энгийн ярианд төдийгүй, албан харилцаанд идэвхтэй хэрэглэгдэх болсон нь XX зууны эхэн үед холбогдоно гэж үзэж байна. 1900-1920-иод оны үеийн монгол сурвалж бичиг, бичиг баримтад “Ар Монгол”-ыг “Гадаад Монгол”-той, “Өвөр Монгол”-ыг “Дотоод Монгол”-той адил утгаар, ямар нэгэн ялгаваргүйгээр хэрэглэж байжээ.

Түүхэн товчоон: Амарбаясгалант хийд3 сар 13. 6:45

Тус хийд нь Түшээт хан аймгийн Эрдэнэ вангийн хошуу буюу одоогийн Сэлэнгэ аймгийн Баруунбүрэн сумын нутаг Бүрэнхан уулын өвөрт Ивэн голын хөвөөнд оршино. Уг хийдийг Манжийн Найралт төвийн 5-р он буюу 1727 оноос байгуулж эхлэн 1737 онд барьж дуусгажээ.

Түүхэн товчоон: Алтансандал уулын булш3 сар 12. 8:00

Архангай аймгийн Их Тамир сумын нутаг Алтансандал уулнаа түүхийн олон үед хамаарах булш оршуулгууд бий. Алтансандал уул нь Хойд Тамирын хөндийд голын зүүн эрэгт орших жижгэвтэр уул юм. Бүлэг дурсгалын баруун хэсэгт онцгойдуу байрласан 4-4,5 м голчтой жижиг хавтгай хэлбэртэй чулуу шороо холимог дараастай 6 булш байсны гурвыг нь 1971 онд Монгол-Зөвлөлтийн түүх соёлын хамтарсан экспедици малтан судалжээ.

Түүхэн товчоон: Алтан улс3 сар 10. 6:45

Зүрчидийн өвгийг мохэ аймаг хэмээн үздэг. Зүрчидийн төрөл ард түмэн бол эвенкичүүд (түнгүс), бас тэдний үр удам нь удэгейчүүд ажээ. X-XV зуунд зүрчидүүд одоогийн Манжуур, төв ба зүүн хойд Хятад, Хойд Солонгос ба Номхон далайн эрэг хавиар нутаглаж байжээ.

Түүхэн товчоон: Алтайн урианхайн Эетэй засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг)3 сар 9. 6:45

Түүхэн товчоон: Алтайн урианхайн Саруул засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг)3 сар 8. 6:45

XVIII-XX зууны үеийн Алтайн урианхайн хошуу 1754 онд Чин улсын цэрэг Алтайн урианхайчуудыг 2 замаар дайлан орж дагуулан авч харуулын дотогш нүүлгэн Тэс, Ойгоны газар тохинуулан суулгажээ. Тэднийг дагуулан авсан хотогойдын бэйл Чингүнжавт жүн вангийн хэргэм хүртээж тэдгээр шинэ дагасан урианхайг захируулжээ

Түүхэн товчоон: Алтайн урианхайн Дархан засгийн хошуу (Үнэн зоригт хан аймаг)3 сар 7. 6:45

1927 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг шинээр зохион байгуулсан Алтай хан уулын баруун хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Баян-Өлгий аймгийн Булган сум, Ховд аймгийн Дуут, Мөнххайрхан сумдын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)

Түүхэн товчоон: Адай хаан3 сар 6. 6:40

Дөчин дөрвөн хоёрын Монгол улсын хаан (1426-1438). Адай тухайн үед Монголын хамгийн хүчирхэг эрх мэдэлтэн байсан Асуд аймгийн Аругтай тайшийн дэмжлэгтэйгээр 1426 онд Монголын хаан ширээнд суужээ. Адай хаан ширээнд суусныхаа дараа Ойрадыг довтлон ялж, толгойлогч нарыг нь хөнөөгөөд, Ойрадын Батула чинсангийн эхнэр Самур гүнжийг эхнэрээ болгож, Батулагийн хүү Багмуг тогоон дор хөмөрч “Тогоон” хэмээх нэр өгөөд зарцлах болжээ. Гэвч Адай хаан Тогооныг эхийн нь хүсэлтээр суллаж, Ойрад руу буцаажээ. Адайг хаан сууж байх хугацаанд төрийн хэргийг үнэн хэрэгтээ Аругтай тайш мэдэж байв

Түүхэн товчоон: Абунай3 сар 5. 7:22

Монголын сүүлчийн их хаан Лигдэний хоёр дахь хөвгүүн. Лигдэн хааныг 1634 онд нас барсны дараа түүний хатад хоёр хөвгүүнийг нь авч буцах замд том хүү Эжэй хонгор Ордост үлдсэн учир бага хүү Абунайг нь дагуулж Хожуу Алтан улсад дагаар оржээ. Эжэй хонгорыг 1649 онд нас барсны дараа дүү Абунай нь ахынхаа хэргэмийг залгамжилж, Манжийн гүнжтэй гэрлэжээ. Гэвч Абунай анхнаасаа л Манжийг төдий л таашаахгүй, тэдэнд хүчлэн зүтгэхгүй байжээ. Тэрээр Эеэр засагч хаан нас барахад гашуудлын ёслолд нь оролцоогүй ажээ

Түүхэн товчоон:Айрагийн гозгорын булш3 сар 4. 6:59

Айрагийн гозгорын булш Хүннүгийн үеийн язгууртны оршуулгын өвөрмөц дурсгал. Сяньбийн булштай адилтган үздэг. Орхон аймгийн Жаргалант сумын нутаг Айрагийн гозгор хэмээх газраас илэрсэн эртний булш оршуулгын дурсгалт газар юм

Нармай Монгол2 сар 27. 7:33

Нармай Монгол улсын буриад хувилбараар бол монгол угсаатнууд тэдэнд захирагдах ёстой аж. Буриадуудын сэтгэлгээ, боловсрол, чадвар бусад монголчуудынхаас давуу гэсэн санаа нь халхын дээдчүүдийн эгдүүг хүргэснээр халх, буриадуудын харилцаа дороо муудав

Түүхэн товчоон: Барсболд хаан2 сар 24. 6:57

XVI зууны эхний хагаст Монголын Баруун гурван түмнийг захирч байсан жонон, Монголын их хаан. Барсболд бол Батмөнх Даян хааны 3-р хөвгүүн бөгөөд 1510 онд Ордос, Юншээбү зэрэг түмний бослогыг дарахад гавьяа байгуулсан тул 1512 онд Баруун түмнийг захирах жонон болов. Батмөнх Даян хааныг нас барсны дараа уг нь түүний ач хөвгүүн Боди Алаг хаан ширээг залгамжлах ёстой байсан боловч тэрээр нас бага байсан тул Барсболд 1517 онд хаан суужээ